Kroonprinses Elisabeth en koningin Mathilde samen naar Egypte: wat gaan ze er doen en waarom is de koning niet mee?

Het is de tweede buitenlandse trip van Elisabeth als kroonprinses, na de Unicef-missie naar Kenia in 2019, en opnieuw is het een trip met haar moeder. Het idee kwam van koningin Mathilde. Zij wou in de voetsporen van koningin Elisabeth treden, precies 100 jaar nadat die met haar oudste zoon in het Oude Egypte was gedoken, en ze wou dat doen ook met haar oudste dochter, die ook de troonopvolger is.

Kroonprinses Elisabeth is op dit moment ook 21, net zoals prins Leopold toen (red. de latere Leopold III). Ook bij Elisabeth en Leopold was het de koningin die de trip maakte met de troonopvolger, en niet het staatshoofd, koning Albert I.

Het bezoek past binnen de historische belangstelling die de koninklijke familie voor het Oude Egypte koestert. Ongetwijfeld deelt ook koning Filip die belangstelling. Privé reisde hij met zijn gezin al naar Egypte. Tijdens hun wintervakantie in 2019 werden ze gefotografeerd aan de piramides en de sfinx van Gizeh.

Alleen is het voor koning Filip als staatshoofd allicht delicater om deze reis met zijn dochter te maken. Onder het regime van president Abdel Fattah al-Sisi "beleeft Egypte een van zijn ergste mensenrechtencrises sinds vele decennia", stelt de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. De organisatie klaagt het lot aan van "tienduizenden regeringscritici, onder wie journalisten en vreedzame activisten, die in de gevangenis zitten op basis van valse beschuldigingen van terrorisme".

Elke officiële ontmoeting van het Belgische staatshoofd met de controversiële Egyptische president zou dan vermoedelijk de schijnwerpers wegdraaien van het doel van deze reis: een culturele hommage aan koningin Elisabeth en de Belgische egyptologie, vanwege de huidige koningin en haar dochter-kroonprinses.

Bijzonder voor de prinses is dat ze net genoemd is naar haar Egypte-minnende betovergrootmoeder. Koning Filip zei bij de geboorte van zijn oudste dochter: "Mijn overgrootmoeder koningin Elisabeth was een koningin met veel karakter, die veel voor het land gedaan heeft. Misschien kan ze een voorbeeld zijn." Benieuwd of prinses Elisabeth zichzelf herkent in haar betovergrootmoeder. Dat kunnen we op deze trip ontdekken.

Koningin Elisabeth (1876-1965), de derde koningin der Belgen en vrouw van koning Albert I (1875-1934), was gepassioneerd door Egypte. Ze heeft verschillende archeologische trips gemaakt naar het land, en was er als een van de eersten bij toen de beroemde grafkamer van farao Toetanchamon officieel werd geopend.

Elisabeth en Mathilde bezoeken nu plekken waar zij ook is geweest: zoals het graf van Toetanchamon in de Vallei der Koningen nabij Luxor, en de archeologische site El Kab, een van de oudste Belgische archeologische sites in Egypte. En ze logeren in Luxor in hetzelfde hotel als Elisabeth indertijd, het prachtige Winter Palace.

Bijzonder is dat ze ook een aantal van de oude foto's van koningin Elisabeth die het Koninklijk Paleis voor de trip uit het archief heeft opgediept zullen namaken. Bij het Winter Palace hotel, en op een rots op de archeologische site van El Kab. Zo lopen ze dus letterlijk in het spoor van de vroegere koningin.

Mathilde en Elisabeth kijken niet alleen naar het verleden, maar ook naar het nu. Om de huidige Belgische expertise op vlak van egyptologie in de verf zetten, houden ze ook halt bij een site waar Belgische archeologen en studenten volop bezig zijn met opgravingen. En ze bezoeken ook "de verloren gouden stad van Luxor". Pas ontdekt in 2020 en bejubeld als een van de belangrijkste archeologische vondsten sinds het graf van Toetanchamon.

Beginnen doen ze hun trip met de opening van een tentoonstelling over koningin Elisabeth, en haar reizen naar Egypte, in het Baron Empain Paleis in Heliopolis, in Caïro (ooit gebouwd voor de Belgische Baron Empain).

Mathilde en Elisabeth trekken naar Egypte, precies 100 jaar nadat koningin Elisabeth eenzelfde archeologische trip gemaakt heeft met haar oudste zoon en troonopvolger Leopold (red. de latere Leopold III). Dat was in februari 1923, toen Elisabeth absoluut aanwezig wou zijn bij de opening van het graf van Toetanchamon. Pas drie maanden ervoor was het graf officieel ontdekt door de Britse archeoloog Howard Carter, en de schatten waren er nog niet uitgehaald.

"Ik ben altijd een vrouw met passies geweest", schrijft koningin Elisabeth. "Sommige zijn bekend, andere minder. Zoals mijn passie voor het Oude Egypte!" Op 18 februari treden de koningin en haar zoon Leopold binnen in wat de archeologische ontdekking van de eeuw wordt genoemd.

Wie er toen ook bij was, was Jean Capart, de grondlegger van de Belgische egyptologie, en een hechte vriend van koningin Elisabeth. Hij bouwde een collectie en bibliotheek met wereldfaam uit, waardoor Brussel in de jaren 1930 wel eens de ‘hoofdstad van de egyptologie’ werd genoemd, en hij kon dat doen onder meer dankzij schenkingen van Elisabeth.

Zij was zo enthousiast na haar trip in 1923 dat ze bij haar terugkeer de Egyptologische Stichting (nu Genootschap) Koningin Elisabeth opricht. Om zo de wetenschappelijke kennis over het Oude Egypte in België te verspreiden en geld in te zamelen voor opgravingen. Daardoor stond haar passie mee aan de wieg van de bloeiende Belgische egyptologie.

Ook vóór koningin Elisabeth had de koninklijke familie al een bijzondere belangstelling voor het Oude Egypte. Koning Leopold II (1835-1909), de oom en voorganger van Albert I, is er twee keer naartoe gereisd nog voor hij koning was, in 1854-55 en in 1862-63. Hij hield toen ook een dagboek bij.

En koningin Elisabeth is er ook met haar man koning Albert I geweest, in 1911 op privébezoek en in 1930 op staatsbezoek. En ze was er ook al als meisje van 15, samen met haar tante en meter, keizerin Elisabeth 'Sisi' van Oostenrijk. En ook nu nog is België een mekka voor egyptologie.

Tijdens de trip van moeder en zoon in 1923 heeft zoon Leopold ook de piramide van Cheops beklommen. De unieke beelden daarvan zijn enkele jaren geleden gerestaureerd.