Russisch huurlingenleger moet nu de elite opofferen: ‘Wagner-baas Prigozjin heeft te veel blijk gegeven van persoonlijke ambitie’

Al maanden beuken Russische troepen - en dan vooral de Wagner-huurlingenmilitie van Jevgeni Prigozjin - op Bachmoet in. Terwijl de strijd om de Oost-Oekraïense stad stilaan zijn ontknoping nadert, bereikt volgens de Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) ook het conflict tussen de Russische legerleiding en de Wagner-leider een hoogtepunt.

“De Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe en opperbevelhebber Valery Gerasimov grijpen de kans om de Wagner-militie te verzwakken en Prigozjins ambities om meer invloed te verwerven in het Kremlin stokken in de wielen te steken”, besluiten de experts van het ISW.

De privémilitie van Prigozjin lijdt bij Bachmoet gigantische verliezen. Volgens de Oekraïense legerleiding vallen voor elke gesneuvelde Oekraïense soldaat zeven Russische doden. Dat komt doordat Prigozjin zijn vaak in gevangenissen gerekruteerde huurlingen als kanonnenvlees het slagveld op laat sturen.

Maar de Wagner-militie kampt met een tekort aan munitie en mankracht en moet bij Bachmoet inmiddels ook zijn kostbaardere elitestrijders inzetten. Prigozjin ronselde vorig jaar 40.000 gedetineerden voor zijn huurlingenleger, maar in die vijver mag hij sinds begin dit jaar niet langer vissen. Hij beklaagde zich er ook al publiek over dat zijn vraag om meer munitie geen gehoor vond bij de legerleiding.

Het ISW ziet daarin aanwijzingen dat de legertop de Wagner-groep probeert te verzwakken. Eind februari had Prigozjin het naar aanleiding van de munitietekorten zelf over ‘verraad’ en een poging om Wagner te ‘vernietigen’.

“Het is zeker niet uitgesloten dat hier een strategie achter zit”, zegt defensiespecialist Dick Zandee (Clingendael Instituut). “Maar het is even goed mogelijk dat Prigozjin een munitietekort probeert in te roepen als excuus om zijn falen bij Bachmoet te verklaren. Hij is nu eenmaal erg goed in het bespelen van de media. Maar dat er een interne machtsstrijd aan de gang is, staat buiten kijf.”

Kritiek en ambitie

Nadat de invasie van Oekraïne begin vorig jaar op een fiasco uitdraaide, wist Prigozjin Poetin ervan te overtuigen dat hij op het terrein een verschil kon maken als hij extra manschappen zou mogen rekruteren en toegang zou krijgen tot militair materiaal. Dat ze hun beperkte voorraden met de huurlingen moesten delen, zat Sjojgoe en Gerasimov volgens het ISW al niet lekker.

Daar komt nog bij dat Prigozjin geen kans onbenut laat om het Russische leger te bekritiseren en de pluimen van beperkte successen op zijn eigen hoed te steken. Daarnaast probeert de militieleider om binnen de legertop en de politiek aan invloed en macht te winnen. “Met zijn kritiek is hij een doorn in het oog van de legerleiding, die het al lastig genoeg heeft”, zegt Zandee.

Volgens de analisten van het ISW heeft Prigozjin zijn hand overspeeld en werkt hij met zijn openlijke kritiek en zelfpromotie ook op de zenuwen van Poetin, die loyaliteit hoger in het vaandel draagt dan competentie. “Prigozjin wordt nu gekortwiekt”, zegt expert internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen). “Hij heeft te veel blijk gegeven van persoonlijke ambitie en dat is in Rusland nooit een goed idee.”

Eerder dit jaar vertikten zowel het ministerie van Defensie als Poetin zelf het al om na de inname van het stadje Soledar de verdienste van Wagner te vermelden. “Je ziet ook hoe hij in Rusland nauwelijks nog een platform krijgt, en vooral op sociale media is aangewezen om zijn eigen belang te onderstrepen”, zegt Criekemans.

De onderlinge strijd komt de strijd op het terrein niet ten goede, besluit het ISW. Prigozjin ziet de belegering van Bachmoet als een persoonlijk prestigeproject, en de legertop is vooral bezig is met het koeioneren van Wagner. Daardoor schiet het Russisch offensief minder goed op dan het zou kunnen.

De Wagner-militie beloofde Bachmoet nog voor eind 2022 in te nemen, maar is daar nog steeds niet in geslaagd. Momenteel worden er ook goed getrainde Russische soldaten ingezet. Is de voormalige cateraar van Poetin, die zich wist op te werken tot huurlingenleider, hiermee op weg naar de uitgang?

Dat is verre van zeker. Inlichtingenexpert Kenneth Lasoen (UAntwerpen en Universiteit Utrecht), wijst erop dat de Wagner-huurlingen ook Poetins vuile zaakjes opknappen in Afrika en het Midden-Oosten. “Hij kan Prigozjin niet zomaar aan de kant schuiven”, zegt Lasoen.

En hoewel ze de beloftes niet heeft kunnen inlossen, is de Wagner-militie volgens Lasoen ook in Oekraïne nuttig, omdat ze - tegen een enorme menselijke kost - het Oekraïense leger heeft verzwakt terwijl het Russische leger zich kon klaarstomen voor een volgende offensief. “We moeten ons hoeden voor wishful thinking waarbij de Russen als een stelletje ruziënde prutsers worden afgeschilderd”, zegt Lasoen.

Ook Criekemans ziet Prigozjin niet meteen van het toneel verdwijnen. Daarvoor zijn de huurlingen, die buiten de wet kunnen opereren en van wie Poetin zich makkelijk kan distantiëren, te belangrijk. “Maar het is niet de bedoeling dat Prigozjin zijn belang gaat verzilveren met een hoge functie binnen het leger of het Kremlin”, zegt Criekemans. “Daarom moet hem nu even duidelijk gemaakt worden dat er lijnen zijn die hij beter niet overschrijdt.”