Mensen worden beter en creatiever in bordspel Go, dankzij superslimme artificiële intelligentie
Mensen worden steeds slimmer en creatiever in het strategische bordspel Go, en dat met dank aan artificiële intelligentie. Sinds het zelflerende programma AlphaGo in 2016 is het bijna onmogelijk geworden voor mensen om nog een computer te verslaan. Maar wetenschappers hebben nu vastgesteld dat die superslimme artificiële intelligentie de kwaliteit van spelen bij mensen naar een hoger niveau heeft getild.
Go is een eeuwenoud Aziatisch strategisch bordspel. Twee spelers spelen met zwarte of witte stenen op een bord dat lijkt op dat van dammen. Het is de bedoeling om het meeste terrein te veroveren door lege plaatsen te bezetten. Het spelbord is met 19 op 19 lijnen veel groter dan dat van dammen of schaken. Er zijn dus 361 "kruispunten" en mogelijke zetten, het aantal mogelijke bordopstellingen is haast eindeloos.
Go is een van de moeilijkste strategische bordspelen ter wereld. Zelfs een computer kon onmogelijk alle opstellingen enkel en alleen op rekenkracht uitrekenen. Tot AlphaGo. Een zelflerend computerprogramma gebaseerd op artificiële intelligentie, gemaakt door Deepmind, een afdeling van Google. Met een neuraal netwerk, een simulatie van het neuronennetwerk in de hersenen, kon AlphaGo de computer sturen in het kiezen van beloftevolle zetten en de varianten doorrekenen. AlphaGo leerde al spelend bij. En snel.
Op 15 maart 2016 slaagde AlphaGo erin om te winnen van Lee Se-dol, de toenmalige Zuid-Koreaanse Go-wereldkampioen. Het was de eerste keer dat een computerprogramma de mens versloeg, terwijl de verwachting was dat dat nog jaren zou duren. Het was een doorbraak voor de ontwikkeling van AI, artificiële intelligentie.
AI specialiseerde en verfijnde zich sindsdien in een razendsnel tempo. Voor menselijke Go-spelers werd het haast onmogelijk om nog een computer te verslaan. In 2019 kondigde Lee Se-dol zijn pensioen aan, met als reden: "Artificiële intelligentie is niet te verslaan." Een drietal weken geleden slaagde een amateurspeler er nog in om te winnen van het programma KataGo. Hij schakelde daarvoor de hulp in van AI, die hem hielp om zwakheden op te sporen in zetten van KataGo.
Enkele wetenschappers vroegen zich af wat het effect was van die steeds slimmer wordende AI op de creativiteit van menselijke Go-spelers. En wat blijkt? Menselijke prestaties zijn er duidelijk op verbeterd. Spelers zijn slimmer en creatiever geworden. Hun zetten zijn vernieuwend geworden en van een hoger niveau.
"Decision Quality Index"
De wetenschappers, onder leiding van Minkyu Shin van de City Universitiy in Hong Kong, verzamelden gegevens over 5,8 miljoen zetten van professionele Go-spelers tussen 1950 en 2021. Vervolgens ontwikkelden ze met de hulp van AI getraind in Go een maatstaf, de "Decision Quality Index" (DSI). Die beoordeelt de kwaliteit van een zet. Een zet werd als vernieuwend beschouwd als hij nog nooit eerder was uitgevoerd in combinatie met de voorgaande zetten.
De wetenschappers stelden een significant verschil vast tussen de periode voor en na AI. Tussen 1950 en 2015 verbeterde de kwaliteit van het spel nauwelijks, met een gemiddelde DSI tussen -0,2 en 0,2. Dat betekent dat in sommige jaren de kwaliteit zelfs achteruit ging. 2016, het jaar van de fameuze winst van AlphaGo, was een kantelpunt. De DSI begon te stijgen. Tussen 2018 en 2021 bedroeg die elk jaar gemiddeld 0,7.
Een ander voorbeeld voor de verbetering van de kwaliteit: in 2016 vertoonde 62 procent van de spelletjes vernieuwende strategieën, in 2018 was dat 88 procent.
"Beslissingsproces verbeterd door AI"
Voor een deel ging het om zetten en strategieën die mensen hadden geleerd van Go-spelende artificiële intelligentie. Maar ze kwamen ook zelf met nieuwe zetten die nog niet eerder vertoond waren. Ze waren niet alleen nieuw, maar ook van een hoog niveau, zagen de wetenschappers.
"Onze bevindingen lijken erop te wijzen dat de ontwikkeling van bovenmenselijke AI menselijke spelers ertoe aangezet kan hebben om af te wijken van traditionele strategieën en nieuwe zetten uit te testen. Dat kan op zijn beurt hun beslissingsproces verbeterd hebben", schrijven de wetenschappers in hun conclusies.
Van Go naar ChatGPT?
Verrassend of niet? Voor Stuart Russell, professor computerwetenschappen aan de University of California in Berkeley, doet de studie denken aan iets wat hij zag in de jaren 90. Spelers van het strategische bordspel backgammon begonnen hun openingszet te veranderen in een reactie op de slimme computers die beter waren in backgammon.
Russell, niet betrokken bij het onderzoek, wijst er bij NewScientist ook op dat de wetenschappers gebruiktmaakten van AI om de kwaliteit van de zetten bij Go te beoordelen. "Het is niet verrassend dat spelers die tegen machines trainen, geneigd zijn om meer zetten te doen die machines goedkeuren."
Voor AI zoals ChatGPT is succes gedefinieerd in termen van menselijke oordelen: hoe behulpzaam is deze chatbot?
Artificiële intelligentie heeft intussen tal van toepassingen. Denk maar aan ChatGPT, een online schrijfrobot die vragen kan beantwoorden en teksten kan schrijven die nauwelijks lijken te verschillen van menselijke teksten. In hoeverre zullen dat soort dingen onze creativiteit beïnvloeden?
Volgens Bas van Opheusden, die meewerkte aan het onderzoek, kan je dat moeilijk voorspellen. "In een bordspel is de uitkomst eenduidig gedefinieerd, de zetten van AlphaGo zijn objectief beter", zegt hij aan de NOS. "Voor AI zoals ChatGPT is succes gedefinieerd in termen van menselijke oordelen: hoe mooi is dit plaatje, hoe behulpzaam is deze chatbot?" Hoe zoiets menselijke besluiten beïnvloedt, is dus -voorlopig- lastig te onderzoeken.