"Beelden moeten duidelijkheid scheppen": 5 vragen en antwoorden over de neergestorte Amerikaanse drone
Een Amerikaanse drone belandde gisteren in de Zwarte Zee na een confrontatie met twee Russische gevechtsvliegtuigen. "De schuld van de Russen", klinkt het in de VS. "Pure provocatie", zo reageert Rusland. Wat is er nu echt gebeurd? En zullen we ooit het volledige verhaal kennen?
1. Wat is er gebeurd?
Gisterenochtend, rond omstreeks 7 uur, stortte een Amerikaans onbemand vliegtuig neer in de Zwarte Zee, niet ver van de Krim. Het Amerikaanse leger beweert dat twee Russische Su-27 gevechtsvliegtuigen het onbemande vliegtuig geraakt hadden bij een onderscheppingsspoging. Volgens Rusland was er geen contact en maakte de drone een te snel manoeuvre, waardoor hij in zee is gestort.
"De twee Russische vliegtuigen zouden brandstof geloosd hebben op de Amerikaanse drone", legt Jens Franssen, defensiespecialist bij VRT NWS, uit. "Doordat de motoren lucht zuigen, belandde die brandstof in de motoren. Daardoor kon de drone niet meer verder vliegen."
De Verenigde Staten vinden het incident "roekeloos en onveilig". Volgens oud-kolonel Roger Housen zijn zulke incidenten dan ook niet zonder gevaar. "Dit soort incidenten zijn mijn grootste bekommernis", legt hij uit. "Washington en Moskou hebben stilzwijgende afspraken over het verloop van de oorlog. Wat je echter niet in de hand hebt, dat zijn onbedoelde incidenten. Als daarbij slachtoffers vallen, dan is dat een mogelijk risicovol incident."
De Russen ontkennen dat ze de drone hebben neergehaald. Volgens hen was er geen contact en voerde de drone een gevaarlijk manoeuvre uit waardoor hij in zee is beland.
2. Gaan we ooit weten wat er exact is gebeurd?
Twee versies van de feiten dus, maar gaan we ooit weten wat er echt gebeurd is? "Die kans bestaat wel degelijk", legt oud-kolonel Roger Housen uit. "Er zijn videobeelden opgenomen door die drone. Die worden momenteel gedeclassificeerd door de Verenigde Staten. Ik denk op dit moment dat we die videobeelden wel gaan zien. Al durf ik wel een inschatting te maken dat het verhaal van de Amerikanen het meest geloofwaardig is."
Al bestaat volgens Housen de kans ook wel dat we de beelden misschien nooit te zien krijgen. "Als de Amerikaanse versie van het verhaal niet klopt gaan we de beelden nooit te zien krijgen, denk ik. Ik vrees dat we in dat geval excuses gaan te horen krijgen. Ze kunnen zeggen dat er te gevoelige zaken op staan en dat die beelden niet kunnen vrijgegeven worden omwille van veiligheidsredenen. In dat geval weten we het eigenlijk ook."
Als de Amerikaanse versie van het verhaal niet klopt gaan we de beelden nooit te zien krijgen
3. Wat is een MQ-9 Reaper drone?
De MQ-9 Reaper is een grote, onbemande drone van de Amerikaanse luchtmacht en is ontworpen voor langdurige inzetbaarheid en precisieaanvallen. Het wordt voornamelijk gebruikt door de US Air Force, hoewel het ook door andere landen wordt gebruikt.
De MQ-9 is ontworpen om te kunnen opereren op grote hoogte en lange afstanden. Het wordt vanop afstand bediend door een tweekoppig team. Het toestel kan worden uitgerust met verschillende sensoren en wapensystemen, waaronder Hellfire-raketten en lasergeleide bommen. De drone kan erg lang in de lucht blijven, tot wel 27 uur.
"Eigenlijk kan het onbemande vliegtuig zowel ingezet worden om te spioneren, als om directe aanvallen uit te voeren", legt Jens Franssen uit. "Het wordt vaak ingezet in conflictgebieden zoals Afghanistan, Irak en Syrië." Het gebruik van die drones is niet geheel zonder controverse, omdat er heel wat zorgen zijn over burgerdoden en privacy. Aan het toestel hangt een kostenplaatje van zo'n 30 miljoen euro.
4. Wordt een (gevechts)vliegtuig vaker onderschept?
"Jazeker", zegt Franssen. "Zulke situaties gebeuren bijna dagelijks. Maar er bestaan procedures voor, want ze vliegen aan heel hoge snelheden. Hier is duidelijk iets mis gelopen."
"Vaak heeft dat te maken met een show of force en een show of presence" denkt Franssen. In het eerste geval gaat het om een soort spierballenvertoon. Naties willen tonen dat ze wel degelijk ingrijpen als gevechtsvliegtuigen zich (te) dicht bij bepaalde grenzen begeven. Anderzijds willen landen ook vaak weten hoe lang het duurt vooraleer een ander land reageert.
5. Zal het conflict hierdoor verder escaleren?
Die kans lijkt eerder klein. "Zowel in Moskou als in Washington realiseert men zich goed dat geen van beide partijen er belang bij heeft dat de zaak escaleert", concludeert Housen. "De stilzwijgende afspraken en de directe lijnen werken voorlopig."
Sergej Sjojgoe en Lloyd Austin, de ministers van Defensie van Rusland en de Verenigde Staten, hebben elkaar intussen telefonisch gesproken. Volgens het Russische ministerie gebeurde dat op verzoek van de Amerikanen, maar meer details zijn er niet gegeven.
Wordt het incident dan niet gezien als een directe aanval op de NAVO? En kan het artikel 5 (een aanval op één lid is een aanval op alle bondgenoten, en dat het aangevallen land zal worden gesteund) ingeroepen worden? "Neen", legt Jens Franssen uit. "Artikel 5 is eigenlijk een politiek artikel. De drempel om het artikel in te roepen is ook vrij hoog. Neem nu: de enige keer dat het werd ingeroepen, was na 9/11. In dit geval is het dus niet aan de orde."
Bovendien is de VS ook erg terughoudend in het taalgebruik. "Ze zullen nooit het woord "neergehaald" gebruiken. De VS zal niet zeggen dat er een directe confrontatie was tussen de vliegtuigen. Daarmee wil de VS de situatie niet laten escaleren."