LEES OOK. ‘Boerenpartij’ slaat iedereen met verstomming in Nederland: BBB grootste partij, coalitiepartijen verliezen fors

15 zetels in de Eerste Kamer, vijf meer dan de tweede partij, de VVD van Mark Rutte en de grootste in minstens drie provincies. De BoerenBurgerBeweging beleeft een fenomenale verkiezingsavond. De uitslagen raken de regeringspartijen midscheeps. De BBB is pas in 2019 opgericht en focust zich vooral op de manier waarop Rutte IV het stikstofprobleem, de energietransitie en woningbouw aanpakte. Dat moest radicaal anders, was de boodschap. Daar blijken veel Nederlanders het dus mee eens. Veel kiezers noemden het stikstofbeleid het belangrijkste argument om voor BBB te stemmen.

Maar de nieuwkomer in de politiek appelleert ook aan een breder gevoel van onbehagen over de manier waarop Den Haag werkt. Vooral op het platteland vindt men dat de Haagse bubbel de voeling met de echte problemen verloren is. De BBB brengt het gezonde boerenverstand weer in de politiek, vinden veel Nederlanders. Van der Plas spreekt de taal van de gewone man. Ze is de enige BBB-verkozene in de Tweede Kamer, maar ze was de voorbije twee jaar niet weg te branden uit de talkshows.

De provincies bepalen de samenstelling van de Eerste Kamer. Daar had de regering al geen meerderheid (35 op 75 zetels) en die minderheid wordt alleen maar groter. Volgens de exitpolls halen de vier regeringspartijen nog 24 zetels. Het voorbije jaar moest de regering­ voor haar ambitieus stikstof- en klimaatbeleid steun zoeken­ bij GroenLinks en PvdA. De kans is reëel dat die ‘linkse’ zetels niet meer volstaan. Dat betekent dat de BBB en JA21 dat groene ­beleid kunnen blokkeren. Zeker voor D66 is dat een nachtmerrie.

Valt het kabinet?

Met deze uitslag komt ook de stabiliteit van de hele regering onder druk. Vooral het CDA verliest heel veel zetels aan de BBB. De christendemocraten waren tot nu toe de meest betrouwbare en natuurlijke partner van de VVD. Zal dat zo blijven? Als ze dit beleid willen voortzetten, dreigen ze helemaal weg­gevaagd te worden. Premier Rutte – zijn VVD houdt nog een beetje stand – en CDA-leider Wopke Hoekstra sloten tijdens de campagne een val van het kabinet niet uit. Dat is nu al verdeeld over veel kwesties. De vorming van Rutte IV was een erg moeilijke bevalling. De vier partijen (VVD, CDA, D66 en ChristenUnie) zaten al samen in Rutte III en waren op elkaar uitgekeken. Maar partijen die klappen krijgen, hebben natuurlijk geen belang bij nieuwe verkiezingen. Ook in 2015 en 2019 werd de coalitie afgestraft bij de provinciale verkiezingen en toch regeerden Rutte II en Rutte III gewoon door.

De regeringspartijen kunnen hopen dat BBB, net zoals Forum, snel ruziënd uit elkaar valt. Al is de kans dat dit gebeurt, veel kleiner. De partijwerking is beter. Ze sloeg bewust de gemeenteraadsverkiezingen over om de kandidaten voor de provincies zorgvuldig te selecteren.

Zeker is dat het politieke landschap erg versnipperd blijft, met veel partijen op de flanken. Alleen PvdA en GroenLinks zijn van plan een partij te worden. In de Eerste Kamer zullen ze al een fractie vormen. Maar de intense samenwerking lijkt voorlopig geen extra zetels op te leveren. De PvdA boekt lichte winst, maar GroenLinks gaat achteruit.

LEES OOK. ‘Boerenpartij’ BBB maakt van stikstof het thema van Nederlandse verkiezingen: “Ik durf niet altijd te zeggen dat ik niet voor BBB ben”