Chinese president Xi Jinping op staatsbezoek in Rusland: wat mogen we verwachten?

Xi Jinping zal tot woensdag in Rusland zijn, zo meldde het Russische staatspersbureau TASS vrijdagmorgen. Dat nieuws werd tegelijkertijd vrijgegeven in Peking. Precies zoals de woordvoerder van het Kremlin, Dmitri Peskov, het eerder vorige week zei, toen westerse media het op basis van "geïnformeerde bronnen" al hadden over het nakende bezoek: "Dit soort informatie wordt op gecoördineerde en gesynchroniseerde wijze bekendgemaakt door Moskou én Peking."

Rusland en China hebben goede relaties. De mayonaise tussen Xi en Poetin pakt wonderwel. Ze delen een soortgelijke autoritaire beleidsstijl en een afkeer van de westerse dominantie in de wereld. De voorbije jaren wordt zowel Rusland als China getroffen door sancties op initiatief van het Westen. En er is natuurlijk de wederzijdse economische afhankelijkheid: Rusland levert grondstoffen (in de eerste plaats gas en olie) aan China, de Chinezen voorzien de Russen van zowat alle consumptiegoederen.

Net voor de oorlog in Oekraïne begon, verklaarden Peking en Moskou dat hun vriendschapsbanden "grenzeloos" zijn. Het was dus uitkijken in hoeverre de Chinezen de Russen ook daadwerkelijk zouden steunen bij hun invasie. Tot nu toe gebeurt dat heel voorzichtig. Weliswaar vindt ook Peking dat het Westen en de NAVO een grote verantwoordelijkheid voor het conflict dragen doordat ze de Russische belangen in de regio in gevaar brachten. Maar dat leidde bijvoorbeeld niet tot een Chinees veto tegen opeenvolgende veroordelingen van de invasie in de Veiligheidsraad - enkel onthoudingen.

Peking heeft tot nu toe – voor zover bekend is – ook geen wapens voor de oorlog in Oekraïne geleverd aan Moskou. De Verenigde Staten zeggen te vrezen dat Peking dat wel van plan is, maar daar zijn vooralsnog geen concrete aanwijzingen voor. Wel gaan de Chinezen de komende jaren meer gas afnemen van de Russen – wat voor een beperkt deel het wegvallen van de gasexport naar Europa kan opvangen – maar eigenlijk is die verhoogde afname al jaren aan de gang.

De Chinezen hebben het voorbije jaar herhaaldelijk laten verstaan dat ze de oorlog in Oekraïne niet zomaar goedkeuren. Het gaat in tegen hun diplomatieke stokpaardjes van "wereldwijde stabiliteit" (van belang voor hun economische activiteiten) en "niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden" (wat ze ook en vooral voor eigen land belangrijk vinden). Tijdens een top in Oezbekistan in september moest Poetin na een gesprek met Xi toegeven dat China "vragen en bezorgdheden" heeft over de oorlog in Oekraïne.

Vorige maand dan kwam Peking naar buiten met een eigen vredesvoorstel: het twaalfpuntenplan voor Oekraïne. Daarin wordt onder meer opgeroepen tot een einde van de vijandelijkheden, onderhandelingen en respect voor de soevereiniteit van alle landen. In het Westen wordt het plan afgedaan als pro-Russisch, omdat er geen sprake is van een terugtrekking van de Russische troepen uit het Oekraïense grondgebied. Dat zou leiden tot een nieuw "bevroren conflict", waarbij de veroverde gebieden de facto in handen van de Russen zouden blijven.

Maar in Kiev blijven ze opvallend openstaan voor de inbreng van China. Vorige maand nog had de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitro Koeleba een ontmoeting met de Chinese topdiplomaat Wang Yi, en gisteren belde Koeleba met zijn kersverse collega op Buitenlandse Zaken in Peking, Qin Gang. Xi Jinping zou bovendien (volgens de Wall Street Journal) van plan zijn om na zijn bezoek aan Moskou ook de Oekraïense president Volodimir Zelenski aan de telefoon te spreken. Waarbij Xi dan als doorgeefluik kan fungeren voor wat hij heeft vernomen van Poetin, met wie Zelenski absoluut niet in gesprek wil gaan. 

Het bezoek van de Chinese president aan Rusland is dus om veel redenen interessant. Het zal belangrijk zijn om gedetailleerd te analyseren wat er van de gesprekken wordt bekendgemaakt, en ook om tussen de regels te lezen. Zullen er hints zijn dat de steun van China aan Rusland inzake Oekraïne groter wordt dan tot nu toe het geval was, of wil Peking vooral zijn rol als vredesduif – en dus belangrijke speler op het internationale diplomatieke toneel – gaan benadrukken?