Nieuw VN-rapport is "ontnuchterende wake-upcall" over de toekomst van onze planeet

Dit rapport is een samenvatting van zes vorige rapporten die het IPCC uitbracht, drie algemene klimaatrapporten en drie extra rapporten, onder meer over anderhalve graad. Vorige week (en tot in het weekend) bogen vertegenwoordigers van bijna 200 landen zich onder de paraplu van de VN over de slottekst. Pas in 2030 komt er opnieuw een Syntheserapport. Het is dus het laatste van dit decennium en alleen al daarom heel belangrijk.

Voor de start van de onderhandelingen, in Interlaken in Zwitserland, had VN-secretaris-generaal António Guterres al een schot voor de boeg gelost: "We naderen het point of no return (het punt waarop we niet meer terug kunnen, red.)", verwees Guterres naar de verdere opwarming met mogelijk onomkeerbare gevolgen voor mens en dier, als we niet snel genoeg ingrijpen. Het is net dat wat beleidsmakers verzuimd hebben de voorbije jaren, ondanks herhaaldelijke eerdere waarschuwingen. Het rapport is daarom alarmerend, maar benadrukt ook de mogelijkheden die we nog altijd hebben om het ergste te voorkomen.

"We kunnen nog altijd de opwarming beperken tot anderhalve graad", zei Guterres vandaag. Hij noemt het rapport in dat verband "een overlevingsgids voor de mensheid." Guterres roept de beleidsmakers in westerse landen op om niet tegen 2050 voor klimaatneutraliteit te gaan, maar al tegen 2040. Het gaat onder meer om de Europese Unie, de VS en Japan. Niet alle landen hebben de doelstelling van 2050  uitgesproken: China en India willen het respectievelijk pas in 2060 of 2070 worden. "We wandelen op dun ijs, en dat ijs is snel aan het smelten." 

Ondanks de vele alarmbellen is er geen reden om de handdoek te gooien. Mochten we de doelstelling van maximaal anderhalve graad niet halen, dan blijft het belangrijk om het niet uit de hand te laten lopen. Elk tiende van een graad telt. En hoe meer actie we ondernemen, hoe beter, ook voor de toekomstige generaties. "Effectieve en eerlijke klimaatactie zal niet enkel verlies en schade voor mens en natuur beperken, het zal veel bredere positieve gevolgen hebben", zegt IPCC-voorzitter Hoesung Lee. 

Maar intussen mag het dus wel vooruitgaan met het beperken van de uitstoot van broeikasgassen, die de klimaatopwarming veroorzaken. Want de gevolgen zijn nu al groot, en worden steeds groter, zegt ook Aditi Makherji, een van de 93 auteurs van het Syntheserapport: "Zowat de helft van de wereldbevolking leeft in gebieden die heel kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. In de voorbije 10 jaar lag het aantal doden als gevolg van overstromingen, droogte en stormen in die kwetsbare regio's 15 keer hoger dan in de rest van wereld." Het gaat dan bijvoorbeeld om de armere Afrikaanse of Aziatische landen. 

In het lijvige rapport staan ook concrete grafieken en voorbeelden van de impact van de opwarming. Zo zullen toekomstige generaties veel harder afzien van de klimaatverstoring, met meer extremen (droogte/wateroverlast) en intensere hittegolven. In België zullen we dat laatste het hardst voelen in de steden, waar de warmte meer zal blijven hangen. 

VUB-klimaatprofessor Wim Thiery onderhandelde vorige week mee over de slottekst. Hij wijst op de impact voor toekomstige generaties en op de ongelijke verdeling van de impact: "Vooral de armere mensen gaan het voelen, dit wil zeggen mensen in armere landen maar ook de armere mensen bij ons." Ook de stijging van de zeespiegel kan tegen het einde van de eeuw een steeds groter probleem vormen aan de Belgische kust. Pessimistische scenario's spreken van een stijging van 1 tot 2 meter.

Thiery wijst op de impact van "dodelijke hitte": "Die kan niet enkel voor de mens grote gevolgen hebben, maar ook voor dieren, die in situaties kunnen belanden waarin hun wereld niet meer leefbaar is. Het kan ook de opbrengst van oogsten, bijvoorbeeld maïs, danig in de war sturen." Maar ook Thiery blijft optimistisch: "De doelstelling om de opwarming tot anderhalve graad te beperken kan nog, we hebben de technologie en het kapitaal ervoor. Betalen zullen we sowieso moeten doen, ofwel met grootscheepse investeringen in hernieuwbaar, ofwel achteraf om schade te vergoeden." 

Onderstaande grafieken tonen de impact van de klimaatopwarming op de mensen. De tijdlijn loopt van links naar rechts, hoe donkerder rood de kleur, hoe meer opwarming. Iets voorbij 2020 begint het verhaal waar we nu zitten, en wat we nog in de hand hebben. Daar tonen de op elkaar gestapelde balkjes de impact in functie van de verdere uitstoot. De grafiek daaronder geeft de "warming stripes" voor de mens mee. Je kan de figuurtjes visueel inpassen in de grafiek daar net boven om de impact in te schatten, maar één ding is duidelijk: hoe donkerder de kleur, hoe slechter, en voor de jongste generaties staat het meeste op het spel de komende jaren. Bron: klimaatrapport/Wim Thiery.

"Dit rapport brengt slecht nieuws. Dat kunnen we zeker niet verdoezelen", vat Joeri Thijs van Greenpeace samen. "De impact van de klimaatcrisis is vandaag wijdverspreid, en ze is ook erger dan eerder werd voorspeld. Zonder snelle actie in de komende jaren riskeren belangrijke ecosystemen voor zowel mensen als dieren op termijn zelfs volledig in te storten. Dit rapport moet alle alarmbellen doen afgaan bij onze beleidsmakers. Het is een ontnuchterende wake-upcall." 

We staan voor de grootste uitdaging waar we als mensheid voor hebben gestaan, zegt Thijs. "Wat nu nodig nodig is, is een ongeziene transformatie in alle aspecten van de samenleving en die is niet makkelijk of evident. We staan voor een cruciale fase de komende jaren om de opwarming te beperken. De middelen zijn er: zonnepanelen, windturbines, de natuur zelf ook, die we meer ruimte moeten geven. Maar het moet een ongeziene transformatie worden in plaats van kleine pasjes." 

Klik hier voor het Syntheserapport.