Wat als je huisdier een psychisch probleem heeft? ‘Je kan een dier niet zomaar een pil geven en hopen dat het overgaat’

“Sommige mensen schrikken of vinden het onzin, maar ik weet dat het nodig is.” Al sinds Irene Morren van Veen haar kat Pinky Poes tien jaar geleden op een camping vond, is het dier behoorlijk angstig. Dat was nooit echt een probleem, maar in 2021 verergerde de situatie opeens. Pinky Poes werd minder actief, bleef vaker weg bij haar huisgenoten en liet haar blaas overal in het huis leeglopen. De dierenarts stelde een blaasprobleem vast, maar ook na de medische behandeling daarvan bleef de kat zich anders gedragen.

Uiteindelijk kreeg Pinky Poes daarom een voorschrift voor het antidepressivum Clomicalm. Een grote, maar volgens Morren van Veen noodzakelijke stap. Na enkele weken ging de kat zich weer beter gedragen. “Als de medicatie niet aansloeg, had ik haar misschien laten inslapen. Niemand wil een huis dat naar kattenpis ruikt.”

Voor heel wat mensen klinkt het idee dat een viervoeter zelf ook met een ‘zwarte hond’ kan kampen misschien wat bizar, maar professor dierengedrag Tiny De Keuster vindt dat de problematiek niet onderschat mag worden. “Net als mensen kunnen ook honden en katten mentaal of emotioneel een onevenwicht ervaren”, zegt ze. Onderzoek toont aan dat psychofarmaca de dieren wel degelijk kunnen helpen om met hun issues om te gaan en de beroepsvereniging voor Verenigde Dierenartsen merkt dat baasjes er vaker naar informeren.

Niet zomaar een pil geven

De beroepsorganisatie van Verenigde Dierenartsen houdt zelf geen cijfers over het aantal voorschriften bij, maar in een recente bevraging voor een masterthesis aan de UGent gaf 78,6 procent van de dierenartsen aan gedragsproblemen bij honden soms met psychofarmaca te behandelen. Bovendien wil 88,1 procent van de respondenten meer ondersteuning als het over het gebruik van psychofarmaca als behandeling aankomt. Dat is niet zo verrassend.

“Je kan een dier met een psychisch probleem niet zomaar een pil geven en hopen dat het overgaat”, zegt De Keuster. Antidepressiva kunnen alleen als deel van een breder behandelingsplan waartoe bijvoorbeeld ook gedragstherapie dient te behoren. Voor een dier de pillen meekrijgt, is het daarom belangrijk om een diagnose te stellen. Alleen zijn volgens De Keuster te weinig dierenartsen opgeleid om te onderzoeken waar die problemen precies vandaan komen. “Een hond die bang is voor het verkeer en naar iedereen uitvalt, zal je niet helpen door hem een pil te geven. Je moet proberen onderzoeken hoe zo’n dier meer veiligheid kan ervaren.”

Voor mensen van wie het dier met psychische problemen kampt, is het alleen niet altijd eenvoudig om zo’n diagnose af te wachten. Storm, de getraumatiseerde adoptiehond van nachtverpleegkundige Vanessa Vlerick, kan bijvoorbeeld moeilijk alleen blijven. Dat werd pas een probleem toen Vlerick bij een andere werkgever aan de slag ging en daardoor plots langer van huis weg was. “Binnen beet hij veel kapot, maar ik kon hem ook niet zomaar buiten laten. Daar blafte hij voortdurend”, zegt de vrouw. Omdat de buren klaagden en een oplossing eisten, ging ze akkoord toen haar dierenarts voorstelde om het dier Clomicalm toe te dienen.

Het gedrag van het dier ging er even later op vooruit, maar door de hoge prijs probeerde Vlerick de medicatie later weer af te bouwen. “De problemen namen daardoor weer toe, dus nu zit er niets anders op dan maandelijks weer 68 euro voor de pillen te betalen.”

Specifieke gedragstherapeuten

Psychofarmaca kunnen niet de eerste en enige oplossing voor een mentaal probleem zijn, maar het is belangrijk om de medicatie voor dieren ook niet meteen naar het verdomhoekje te verbannen. Er bestaan nog steeds veel vooroordelen over psychofarmaca en eigenaars gaan er nog vaak van uit dat de medicatie hun dier suf zal maken.

“Het is een lastig werkveld en er zijn veel zogezegde specialisten die gedragsadvies geven, maar die eigenlijk helemaal geen geschikt diploma hebben”, zegt De Keuster. “Een klant vertelde me vorige week nog over iemand die honderden euro’s vroeg om het gedrag van honden te analyseren op basis van een foto. Dat is natuurlijk kwakzalverij.”

Er zijn daarbij ook talloze natuurlijke middeltjes op de markt, al is het onmogelijk dat pakweg een flesje met bachbloesems mentale problemen langdurig oplost. Anders dan bij psychofarmaca heeft zo’n middel geen aangetoonde werking op het brein. Tekenend daarbij is dat de populaire cannabisolie voor huisdieren op de markt gebracht wordt als voedingssupplement en niet als geneesmiddel. Zo ontsnapt het product aan de strenge controles die nodig zijn om een medicijn in de rekken te krijgen.

Wie een huisdier heeft dat zich wekenlang niet gedraagt, kan daarvoor best langsgaan bij de dierenarts. Niet alleen omdat zij kunnen doorverwijzen naar specifieke gedragstherapeuten, maar ook omdat de doses medicatie goed opgevolgd horen te worden. Er is weliswaar een stevig prijskaartje aan therapie en medicatie verbonden, maar volgens Morren van Veen heeft het ook zijn voordelen. “Een nieuwe bank kopen omdat het oude exemplaar vol urinevlekken zit, is een stuk duurder.”