Valerie Droeven

Er is je objectieve leeftijd en er is hoe oud je je voelt. Dat zijn twee verschillende dingen. Zelf heb ik me heel lang – veel te lang - vijftien gevoeld. Tot ver over mijn dertigste: junior in het leven, groen achter de oren. Hoe lachwekkend dat was, besefte ik pas toen er plots een echte vijftienjarige rondliep bij mij thuis. Nu ik net over de veertig ben, voel ik me 32. Geen twintiger meer, maar iemand met een beetje ervaring in het leven, grond onder de voeten, maar ook nog met een lange weg te gaan.

Een collega, die ik bewonder omdat ze erin slaagt mentaal 25 te blijven, voelt zich 37, zegt ze. Al jaren. Ze is lichtjes over de vijftig, maar ze heeft het hoofd, de nieuwsgierigheid en de gretigheid van een 25-jarige. Daar kan de tijd niets aan veranderen. Die 37 zegt ze niet zomaar: het is een van de belangrijke schakeljaren in een mensenleven. Er is ervaring en levenswijsheid, maar tegelijk zijn er nog veel mogelijkheden. Alles ligt nog open. Er zijn geen deuren dicht: carrières kunnen nog omzwaaien, gezinnen kunnen nog gestart worden, passies kunnen nog gevonden worden. Drie jaar later is het andere koek.

Als ik er mensen naar vraag bij de koffiemachine op kantoor zie ik een duidelijke trend: mensen voelen zich vooral jonger dan ze officieel zijn. Ook een andere collega heeft het. Hij voelt zich nooit zijn leeftijd, ‘eerder iets onbestemds’. Ooit zal ik volwassen zijn, zegt hij. Zijn vrienden zijn altijd jonger geweest, en zijn vriendinnen – zonder dat hij dat ooit zo zocht. ‘Daardoor voel ik me dus ook altijd jonger dan ik ben, zolang ik maar niet in de spiegel kijk.’

Een dertiger van 60, en andersom

Het gevoel kan ook verschuiven in het leven. Een 57-jarige collega voelt zich dertig, zegt hij. Maar toen hij dertig was, voelde hij zich zestig. Op zijn 57ste staat hij veel voluntaristischer, opener, frisser in het leven dan op zijn dertigste. Toen was alles donkerder, zwaarder en ouder.

Dat gesprek aan de koffiemachine van De Standaard heb ik niet toevallig. Het Amerikaanse maandblad The Atlantic wijdt in zijn aprilnummer een feature aan ‘de kloof tussen hoe oud je bent en hoe oud je denkt dat je bent’. De auteur sprak met redelijk wat mensen boven de veertig die zich vaak een hoedje schrikken als ze in de spiegel kijken. Mensen die bij het spiegelbeeld instinctief denken: ‘er moet hier iets misgegaan zijn’. Het is niet zo vreemd, blijkbaar. Uit Deens-Amerikaans onderzoek blijkt dat Denen boven de veertig zich gemiddeld 20 procent jonger voelen dat ze effectief zijn.

Zijn we allemaal bang om ouder te worden? Is dat de reden dat we onszelf per se jonger voelen? Bevinden we ons massaal in een permanente staat van ontkenning? De Deense onderzoekers denken van niet: jezelf jonger schatten kan volgens hen ook een vorm van optimisme zijn. Je kijkt naar je leven en ziet nog veel productieve jaren voor je liggen. Je voelt je nog lang niet afgeschreven. De toekomst is geen ‘lange hal van gesloten deuren’. Het is geen vorm van ontkenning, dus, het is positief in het leven staan.

Uit talloze gesprekken die Jennifer Senior, de auteur van het artikel in The Atlantic, voerde, distilleerde ze nog andere oorzaken waarom mensen op een bepaalde leeftijd in hun hoofd stoppen met verouderen. Ze sprak met een vrouw die corona niet meerekent in haar leeftijd. De pandemie was een tijdsdief: ze beleefde toen niets. Er waren niet genoeg ervaringen om levensjaren aan te rekenen. Soms speelt trauma een rol. Iemand voelt zich bijvoorbeeld voor altijd 36, omdat zijn vader op die leeftijd stierf. Hij is niet in staat zich ouder te voelen dan zijn vader.

Eerste-keren

En gek genoeg lijkt Senior ook een verklaring te hebben gevonden voor waarom ik zo lang in mijn tienerjaren ben blijven steken. De tijdspanne tussen je 15 en pakweg je 25ste bepaalt een groot deel van je identiteit. Het is een periode waarin je massa’s herinneringen verzamelt. In die tien jaar beleef je talloze ‘eerste-keren’. Je eerste kus, je eerste lief, je eerste loon, je eerste flat. Die herinner je je voor de rest van je leven. Bovendien zit je brein nog volop in ontwikkeling, waardoor je alles intenser beleeft. Mensen herinneren zich daardoor buitenissig veel dingen die zich tussen hun 15 en 25 afspeelden: wetenschappers noemen dat de ‘reminiscence bump’, de ‘herinneringsbobbel’.

Er is ook het idee dat je als je jong bent, ouder wilt zijn. Het is een verlangen naar onafhankelijkheid. Dat herken ik, toen ik in de twintig was, heb ik daar lang naar gesnakt. Wellicht omdat ik er lange tijd veel jonger heb uitgezien dan ik was. Tijdens een interview wreef een Brusselse politicus eens over mijn bol – ik was 24, maar zag er uit als iemand van 17. Je voelt je niet serieus genomen. Soit, dat verlangen stierf uit met de jaren. Het probleem lost zichzelf op.

Toch is er een kanttekening te maken bij al dat leeftijdsoptimisme. Pas als je met twintigers praat, merk je, als veertiger, dat je geen twintig meer bent. Het kan een ongemakkelijke botsing met de realiteit zijn. Nog pijnlijker is als je het niet ziet. Ken je die scène uit 30 Rock met Steve Buscemi die zijn petje omgekeerd op heeft staan, een skateboard over zijn schouder draagt en tieners aanspreekt met ‘How do you do fellow kids’? Het beeld is een meme geworden om te lachen met oudjes die zich nog jong voelen. Mensen, vooral mannen, van middelbare leeftijd die alles willen: behalve macht en welvaart ook de jeugd. Oké, wie jong geweest is, kent ze, de mannen die daarin veel te ver gaan. Maar dat geldt niet voor iedereen.

Toch is het raar, merkt een collega op, dat iedereen in deze tijden zo’n grote vrijheid heeft om zijn gender te bepalen, maar dat we het zo moeilijk hebben met mensen die zich identificeren met een leeftijd die ver onder hun werkelijke leeftijd ligt. Ze heeft gelijk. Zolang je er niemand kwaad mee berokkent, moet een klein beetje Peter Pan kunnen, toch?

Wat u, beste lezer, bij welke leeftijd bent u in uw hoofd blijven hangen? En waarom (denkt u)? Mail ons!

Lees ook

‘In mijn hoofd ben ik nog altijd een rock-’n-rollpuber’ 

Lees ook

Leeftijd is niet meer dan de tijd die je hebt geleefd