Live - Oekraïne. België zal zo snel mogelijk F-16’s leveren aan Oekraïne. Misschien nog dit jaar • Twee ziekenhuizen Kiev ontruimd uit vrees voor aanval
Lees de belangrijkste ontwikkelingen over de oorlog in Oekraïne hieronder in de liveblog. Download de app van De Morgen en krijg meteen een bericht bij belangrijk nieuws.
• Achtergrond. Waarom de Oekraïense blunder in het dorpje Otsjeretyne grote gevolgen kan hebben
• Analyse. Roger Housen: ‘Dat Lavrov Charkiv als doel noemt, maakt deel uit van de Russische strategie’
• Interview. Frans oud-president François Hollande in gesprek met De Morgen: ‘Poetins doel blijft om de grenzen van de Sovjet-Unie te herstellen’
• Analyse. Baltische landen gaan in oorlogsmodus, moeten wij volgen? ‘Poetin moet merken dat we dit niet pikken’
Live
Britten roepen ambassadeur Rusland op het matje om ronselen van brandstichters
In het Verenigd Koninkrijk zijn vijf Britten opgepakt voor het verlenen van hulp aan de Russische inlichtingendienst, meldt de BBC. Om die reden is de Russische ambassadeur in Londen ontboden.
De vijf zouden betrokken zijn bij het stichten van brand in een pakhuis in Londen. Dat pakhuis is eigendom van twee Oekraïners die in Londen wonen.
De brand werd gesticht in maart. De 20-jarige Dylan Earl wordt ten laste gelegd dat hij de brand heeft aangestoken en anderen heeft geprobeerd te rekruteren voor een buitenlandse inlichtingendienst. Hij zou mogelijk ook banden hebben met het voormalige huurlingenleger Wagner.
De 22-jarige Jake Reeves was ook betrokken bij de brand en wordt verdacht van het aannemen van geld van een buitenlandse inlichtingendienst. Naast de twee hoofdverdachten zijn er nog drie anderen aangeklaagd, voor hulp bij de brandstichting.
NAVO-baas Jens Stoltenberg noemt het in een reactie onacceptabel. Hij was in Berlijn voor een ontmoeting met bondskanselier Olaf Scholz. Duitsland arresteerde vorige week twee mannen die in opdracht van Rusland aanslagen zouden willen plegen om de militaire hulp aan Oekraïne te saboteren.
Joram Bolle
VS leveren Oekraïne nog meer Patriot-raketten om luchtafweer op peil te krijgen
De lancering van een raket door een Patriot-luchtafweersysteem. Beeld AP De Verenigde Staten sturen meer Patriot-raketten naar Oekraïne. De raketten maken deel uit van een pakket van in totaal 6 miljard dollar. Dat is weer onderdeel van een groter pakket van bijna 60 miljard dollar, dat deze week in de VS werd goedgekeurd. Wanneer de Patriot-raketten in Oekraïne moeten aankomen is nog onduidelijk.
Oekraïne krijgt in het pakket van 6 miljard dollar ook nieuwe voertuigen en andere raketten voor luchtafweersystemen. Ook zullen de VS antidronetechnologie leveren. Langeafstandsraketten lijken geen onderdeel uit te maken van dit pakket. Die krijgt Oekraïne wel vanuit een eerder steunpakket.
De Oekraïense luchtverdediging kampt met een ernstig tekort aan munitie. Ook Spanje zal om die reden Patriot-raketten leveren. Wat Spanje en de VS niet leveren is nieuwe Patriot-systemen. Oekraïne zegt op korte termijn vijf tot zeven van die systemen nodig te hebben, maar westerse landen willen dat nog niet toezeggen. Alleen Duitsland heeft beloofd op korte termijn een Patriot-systeem te leveren.
Joram Bolle
Kiev ontruimt twee ziekenhuizen uit vrees voor Russische aanvallen
In de Oekraïense hoofdstad Kiev worden vrijdag twee ziekenhuizen ontruimd, waaronder ook een kinderziekenhuis. Er wordt gevreesd voor Russische aanvallen, zo heeft het stadsbestuur van Kiev meegedeeld op de berichtendienst Telegram.
Kiev neemt de maatregel "omdat op onlinemedia op grote schaal een video wordt gedeeld waarin een de facto vijandelijke aanval op deze medische faciliteiten wordt aangekondigd", meldt het stadsbestuur op Telegram.
Volgens die video worden de twee ziekenhuizen in het noorden van de hoofdstad bewoond door soldaten "die zich verschuilen achter zieke kinderen". Volgens Kiev is dat "een absolute leugen en een provocatie van de vijand, die zo de sociale infrastructuur van de hoofdstad probeert te treffen".
Het stadsbestuur zegt dat het alle patiënten en artsen probeert over te plaatsen naar andere medische instellingen in de hoofdstad.
Sinds het begin van de Russische invasie in Oekraïne, in februari 2022, heeft de Wereldgezondheidsorganisatie WHO minstens 1.682 aanvallen op de gezondheidszorg in Oekraïne geregistreerd. Daarbij vielen bij het medisch personeel en patiënten zeker 128 doden en 288 gewonden.
België zal zo snel mogelijk F-16’s leveren aan Oekraïne. Misschien al dit jaar
België levert extra militaire steun aan Oekraïne. Dat heeft de federale regeringstop vrijdagavond beslist. De levering van Belgische F-16’s aan de Oekraïense luchtmacht kan misschien al dit jaar.
Volgens premier Alexander De Croo (Open Vld) zal België zo snel mogelijk F-16’s schenken. Het gaat om alle gevechtsvliegtuigen die ons land kan missen. In de wandelgangen is sprake van een viertal, maar dat is niet zeker. De Belgische luchtmacht is in blijde verwachting van zijn nieuwe F-35’s.
"Ons land zal alles in het werk stellen om de F-16-gevechtsvliegtuigen versneld aan Oekraïne te leveren, indien mogelijk, voor het einde van het jaar", zegt minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS). "We zullen dit bewerkstelligen zonder onze eigen veiligheid, operationele capaciteit en internationale engagementen in het gedrang te brengen."
De beslissing om Belgische F-16’s te leveren is eigenlijk al eind 2023 genomen - tijdens een onverwacht bezoek van Oekraïens president Volodymyr Zelensky aan Brussel - maar vrijdag is die beslissing ook formeel bekrachtigd. In de federale regering is te horen dat men zo’n belangrijke keuze nu al wil vastleggen.
België zal ook extra munitie leveren aan Oekraïne, dat Rusland ziet oprukken in de Donbas bij gebrek aan westerse wapenleveringen. Volgens informatie van De Morgen gaat het zowel om (omgebouwde) raketten voor luchtafweer als om raketten voor gevechtsvliegtuigen. Over de aantallen wordt niet gecommuniceerd.
Voorts maakt de federale regering 200 miljoen euro vrij voor het Duitse initiatief rond extra luchtafweer voor Oekraïne. Duitsland wil moderne Patriots leveren. Het geld wordt nu al opgenomen uit het geplande hulpbudget voor 2025. Het gaat dan om de belastinginkomsten uit de winsten van Euroclear op de bevroren Russische tegoeden.
De regering zal Europees ook pleiten voor een verbod op de overslag (dus niet de import) van Russisch vloeibaar gas in Europa. In de Europese machtscenakels wordt momenteel gedebatteerd over een nieuw sanctiepakket tegen Rusland.
In de haven van Zeebrugge komt massaal veel Russisch vloeibaar gas toe per schip. Een belangrijk deel daarvan wordt 'overgeslagen' op andere schepen, om wereldwijd verkocht te worden. De gashandel in Zeebrugge is al langer een doorn in het oog van de groene beweging. Het is een belangrijke inkomstenbron voor Moskou.
België zal ook bepleiten dat Europa een verbod instelt op de aankoop van nieuwe nucleaire brandstof voor kerncentrales vanuit Rusland. Bij minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) is te horen dat zo'n verbod logisch is. "We gaan niet enerzijds wapens leveren aan Oekraïne en anderzijds de Russische oorlogskas blijven sponsoren."
Jeroen Van Horenbeek
Britse man beschuldigd van hulp bieden aan Rusland na brand in Brits magazijn
De Britse gerechtelijke diensten hebben een man opgepakt die aanvallen plande op bedrijven die banden hebben met Oekraïne. Hij wou dit doen om de Russische staat te bevoordelen. Dat meldden de Britse politie en het openbaar ministerie vrijdag. Vier andere verdachten zijn opgepakt in het onderzoek.
De arrestaties komen na een brand in maart in een magazijn in Leyton, Londen. De Britse hoofdverdachte, Dylan Earl (20), wordt beschuldigd van het plannen van branden bij verschillende bedrijven die een link hebben met Oekraïne. Een andere verdachte, Dmitrijus Paulauska, is aangeklaagd voor het accepteren van "materieel voordeel" van een buitenlandse dienst. Twee anderen worden verdacht van brandstichting met verzwarende omstandigheden.
De zaak wordt in verband gebracht met de Wagnergroep, een Russische paramilitaire organisatie, die in het Verenigd Koninkrijk bestempeld wordt als terroristische organisatie. "We zullen alle macht van ons rechtssysteem gebruiken om iedereen ter verantwoording te roepen die schuldig wordt bevonden aan misdaden met buitenlandse inmenging", liet David Cameron, de Britse minister van Buitenlandse Zaken, weten.
De arrestaties vonden plaats op basis van de National Security Act, een nieuwe wet in het VK. "Het is de eerste keer dat we iemand hebben aangeklaagd met behulp van de bevoegdheden en wetgeving onder de National Security Act", zei Dominic Murphy, hoofd van de terrorismebestrijdingsdienst van de Metropolitan Police Londen. Hij verzekerde dat er geen verdere dreigingen zijn verbonden aan de zaak.
Rusland zegt militaire samenwerking met Iran te willen uitbreiden
De Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe.Beeld AP Rusland wil nog nauwer samenwerken met Iran op het gebied van defensie. Dat heeft de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe vandaag gezegd tijdens een ontmoeting met zijn Iraanse ambtgenoot Gharaei Ashtiani.
Volgens Sjojgoe hebben de legers van Rusland en Iran de laatste tijd hun samenwerking al geïntensiveerd. Hij zei daarbij niet op welke manier. Iran is een van de grootste buitenlandse leveranciers van militaire apparatuur voor Rusland. Het levert Rusland raketten en drones. Vooral die drones worden grootschalig ingezet op het slagveld in Oekraïne.
Sjojgoe en Ashtiani ontmoetten elkaar in Kazachstan, bij een ontmoeting van de Shanghai-samenwerkingsorganisatie (SSO), een verband van acht landen onder leiding van China. Daarbij zei Sjojgoe ook de samenwerking met China te willen verbreden.
Officieel levert China geen wapens aan Rusland voor de oorlog in Oekraïne, maar Rusland krijgt wel de beschikking over zogeheten dual-use goederen. Dat zijn goederen die zowel een civiele als een militaire toepassing kunnen hebben, zoals computerchips, die bijvoorbeeld in drones worden gebruikt.
Joram Bolle
Vorming van Oekraïense technici voor onderhoud F-16's in België in volle gang
De opleiding van Oekraïense technici in het onderhoud van F-16 gevechtsvliegtuigen is in volle gang op een van de sites van Sabena Engineering in België, zo bleek vrijdag bij een bezoek van minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS). De site, waarvan de exacte locatie om veiligheidsredenen niet kan worden bekendgemaakt, is de thuisbasis van een tiental Oekraïners en hun opleiders.
In de onderhoudshangars staan verschillende F-16's van de coalitie van 13 landen, waaronder Nederland, Denemarken, Noorwegen, Luxemburg en België. De toestellen krijgen een grondig onderhoud voor ze aan Oekraïne worden geleverd. Er staan momenteel geen Belgische F-16's in afwachting van de levering van de opvolger F-35A aan België.
Beeld Photo News "De omvang van uw inzet reikt verder dan onze grenzen, tot in Oekraïne, waar uw expertise rechtstreeks in dienst wordt gesteld van de internationale vrede en veiligheid", prees Ludivine Dedonder de 400 medewerkers van de site. "In het huidige klimaat, waarin elk vliegtuig telt en elk vlieguur kostbaar is, is jullie rol in het onderhoud van de F-16's en het versterken van hun structuur cruciaal."
De samenwerking tussen Sabena Engineering (voorheen Sabca), Patria Belgium Engine Center en Defensie dateert van 4 jaar geleden en kreeg een nieuwe wending tijdens de Russische invasie in Oekraïne met, sinds enkele maanden, de opleiding van Oekraïense technici. De opdracht bestaat uit een theoretische training op trainingsvliegtuigen, gevolgd door praktische training op bepaalde gevechtsvliegtuigen geleverd door coalitielanden. Patria Belgium Engineering Center (gevestigd in Herstal) is verantwoordelijk voor de opleiding op vliegtuigmotoren, terwijl Sabena Engineering zijn expertise in vliegtuigstructuur levert.
Ondanks de taalbarrière die soms optreedt spreken de instructeurs over een grote motivatie bij de Oekraïense technici om dit probleem te overstijgen met behulp van tolken, beelden of demonstraties.
Minister Dedonder verzekerde dat België en andere Europese landen het onderhoud van de F-16's zullen verzekeren, eens ze aan Kiev geleverd zijn. Ons land leidt op de Deense luchtmachtbasis Skrydstrup ook Oekraïense piloten op voor het onderhoud van de toestellen.
Vrachtschip dat Noord-Koreaanse wapens naar Rusland vervoerde, ligt aangemeerd in Chinese haven
China laat een Russisch vrachtschip, dat door de Verenigde Staten op een sanctielijst geplaatst werd, toe in zijn havens. Dat schrijft persagentschap Reuters. Het containerschip, de Angara, voerde al verschillende wapentransporten uit tussen Noord-Korea en Rusland.
Op satellietbeelden is te zien dat het schip een ligplaats heeft gekregen in een Chinese haven. Het containerschip ligt aangemeerd bij scheepsreparatiebedrijf Zhoushan Xinya Shipyard in de haven van Zhejiang. Vermoedelijk om herstellingswerken en onderhoud uit te voeren.
Het Russische vrachtschip ligt al sinds februari aangemeerd in de haven van Zhejiang, China. Beeld via REUTERS De Britse denktank RUSI kon het schip identificeren toen het zijn automatisch identificatiesysteem activeerde tijdens het navigeren door een drukke scheepsroute in de Straat van Korea, op weg naar China. Vermoedelijk werd het traceersysteem toen om veiligheidsredenen geactiveerd.
Volgens RUSI was het schip in januari nog te zien in een Noord-Koreaanse en Russische haven. Op al die momenten had het zijn identificatiesysteem uitgeschakeld.
China
Het vrachtschip staat op een sanctielijst van de Verenigde Staten. Sinds augustus 2023 voerde het al minstens elf wapenleveringen uit tussen de Noord-Koreaanse haven van Rajin en verschillende Russische havens.
Volgens een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken moet China op de hoogte zijn van de aanwezigheid van de Angara in Zhejiang. Ook RUSI deelt die mening. "Indien het schip zonder controles en met herstellingen de haven mag verlaten, dan toont China dat het nooit actie zal ondernemen tegen zulke (door de VS gesanctioneerde, red.) Russische schepen", zegt Joseph Byrne van RUSI. Washington heeft de kwestie intussen aangekaart bij de Chinese autoriteiten.
De Noord-Koreaanse wapenleveringen aan Rusland worden door de VS en tientallen andere landen "een flagrante schending" van de resoluties van de VN-Veiligheidsraad genoemd. Het Witte Huis heeft Peking reeds meermaals gevraagd om de invasie van Rusland in Oekraïne niet te ondersteunen.
Beeld REUTERS Antony Blinken, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, heeft China vrijdag aangesproken over de kwestie tijdens een bezoek aan Peking. Blinken had een gesprek van ruim vijfenhalf uur met zijn Chinese evenknie.
Eerder deze maand waarschuwde een diplomaat van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken dat de VS "niet zou toekijken" indien Peking zijn steun aan Moskou zou uitbreiden.
De Chinese ambassade in de Verenigde Staten zegt niet op de hoogte te zijn van de verplaatsingen van de Angara. Het laat bovendien weten dat China "zich altijd verzet tegen unilaterale sancties die geen basis hebben in het internationaal recht of geen mandaat hebben van de VN-Veiligheidsraad".
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken en Zhoushan Xinya Shipyard waren niet bereikbaar voor commentaar, aldus Reuters.
Rusland viseert Oekraïense spoorwegen om wapenleveringen 'lam te leggen', zegt Oekraïne
Rusland viseert het Oekraïense spoor om (westerse) wapenleveringen "lam te leggen", zo beweert een Oekraïense hooggeplaatste functionaris aan het Franse persagentschap AFP. Vrijdag bevestigde het Russische leger dat het een trein in de oostelijke regio Donetsk had aangevallen. Volgens de functionaris bereidt Moskou een nieuw offensief voor.
De trein die werd geraakt, transporteerde wapens en ander militair materiaal dat het Westen aan Kiev heeft geleverd. Het Russische ministerie van Defensie gaf geen details over de aangerichte schade.
Volgens de Oekraïense veiligheidsverantwoordelijke staan de Russische bombardementen op de spoorinfrastructuur en -transporten in Oekraïne gelijk aan "klassieke maatregelen die voorafgaan aan een offensief". "Het doel is om leveringen en het transport van militaire goederen lam te leggen", aldus de Oekraïense die anoniem spreekt.
Russische leger wint terrein in oosten Oekraïne
Russische grondtroepen zijn deze week verder opgerukt in de buurt van Avdiivka, in de Oost-Oekraïense regio Donetsk. Dat meldt het Britse ministerie van Defensie op X. De Russen creëerden een uitstulping in de frontlinie om het dorp Otsjeretyne binnen te kunnen dringen, zo’n 15 kilometer ten noorden van Avdiivka.
Twitter bericht wordt geladen...
Terwijl de toegezegde militaire steun van het Westen nog op zich laat wachten, zien de Russen hun kans schoon om op te rukken in het oosten van Oekraïne. De inname van Avdiivka twee maanden geleden is nog altijd een van de spaarzame militaire successen van de Russische grondtroepen die er, tot ergernis van Moskou, niet in slagen de regio Donetsk volledig over te nemen.
Steun uit het Westen is inmiddels onderweg. Deze week zette president Biden zijn handtekening onder een enorm steunpakket voor Oekraïne, en de afgelopen dagen doen ook steeds meer Europese landen toezeggingen aan Kiev, waaronder Duitsland en Spanje.
De vraag is echter of de steun op tijd komt. Zo kunnen de Amerikanen een deel van het steunpakket vanuit Europa leveren, maar zal Kiev langer moeten wachten op bijvoorbeeld raketwerpers en tanks. Voor het zover is, zullen de Russen meer terreinwinst willen boeken.
Jasper Daams
Amerikaanse Abrams-tanks niet meer aan de frontlinie vanwege dreiging Russische drones
Het Oekraïense leger trekt de door de VS geleverde Abrams-tanks voorlopig terug van de frontlinie. Russische drones maken het te moeilijk om te kunnen opereren zonder het risico op vernietiging, zeggen twee anonieme functionarissen van het Amerikaanse leger tegen persbureau AP.
Een Abrams-gevechtstank (archiefbeeld).Beeld AFP Tanks zijn van cruciaal belang om de Russische linies te doorbreken. Maar Oekraïne zit in de verdrukking, waardoor het de voertuigen momenteel minder hard nodig heeft.
In januari vorig jaar stemden de Verenigde Staten in met de levering van 31 M1 Abrams-tanks – die samen met de Duitse Leopard 2 te boek staan als ‘s werelds beste tanks – aan Oekraïne. De Russen vernietigden sindsdien vijf van de Amerikaanse tanks, die zo’n 10 miljoen dollar per stuk zouden kosten. Van de Duitsers ontving Kiev achttien Leopard 2-tanks, waarvan nog slechts een klein deel actief zou zijn aan het front. Daarnaast stuurden Europese landen in totaal honderden andere type tanks.
"Er is geen terrein waar je zomaar doorheen kunt rijden zonder de angst om opgemerkt te worden", zei een van de Amerikaanse functionarissen gisteren over de aanwezigheid van Russische drones in de lucht. De VS werken samen met de Oekraïners aan een manier om de tanks weer in te kunnen zetten, iets wat de Amerikanen zeker mogelijk achten.
Jasper Daams
Spanje levert geen Patriot-systemen, enkel raketten aan Oekraïne
Spanje gaat een beperkt aantal Patriot-raketten naar Oekraïne sturen. Dat melden anonieme bronnen aan de Spaanse krant El País. De Spanjaarden sturen geen Patriot-luchtafweersystemen, waarvan ze er drie hebben.
Dit voorjaar lijkt Rusland optimaal te willen profiteren van het tekort aan mankracht en materieel aan Oekraïense zijde. Daarom riep NAVO-chef Jens Stoltenberg lidstaten vorige week op om luchtafweersystemen naar Oekraïne te sturen. Zelensky wil minimaal zeven Patriots of vergelijkbare luchtafweersystemen ontvangen, om zich te verdedigen tegen Russische luchtaanvallen. Voorlopig beschikt Oekraïne over drie van zulke systemen.
Maandag zeiden EU-ministers dat ze de opties aan het bekijken waren voor de manieren waarop ze meer luchtafweer aan Oekraïne kunnen leveren. Concrete toezeggingen werden echter niet gedaan. Ook Nederlands premier Rutte achtte de kans niet groot dat Nederland een van de vier Patriot-systemen naar Oekraïne zal sturen.
Zo ver gaat Spanje ook niet, en dus zal Oekraïne het moeten doen met munitie vanuit Madrid. "We moeten onze betrokkenheid bij Oekraïne vergroten", zei een Spaanse diplomatieke bron gisteren tegen buitenlandse verslaggevers.
Eerder liet ook Griekenland al weten geen Patriots naar Oekraïne te kunnen sturen (zie bericht 06.38 uur).
Jasper Daams
Oekraïense landbouwminister neemt ontslag en wordt gearresteerd na corruptiebeschuldigingen
De Oekraïense landbouwminister Mykola Solsky heeft donderdag zijn ontslag ingediend in verband met corruptiebeschuldigingen aan zijn adres. Na recente schandalen bij de rechterlijke macht en defensie is dit de eerste keer dat er een corruptieonderzoek naar een zittende minister van de regering van Volodymyr Zelensky is geopend. Solsky is intussen bovendien gearresteerd. Solsky blijft in voorlopige hechtenis tot ten minste 24 juni, zo liet het openbaar ministerie gespecialiseerd in corruptiezaken weten.
De Oekraïense landbouwminister Mykola Solsky.Beeld REUTERS De anti-corruptiedienst Nabu verdenkt Solsky ervan in de periode van 2017 tot 2021 te hebben gesjoemeld met de eigendomsrechten van 2.500 hectare land in de noordelijke Soemy-regio. Daarmee was zo’n zeven miljoen dollar gemoeid.
Solsky, die destijds als advocaat werkte, vertegenwoordigde veteranen die hadden gevochten aan het front in de Donbas in het oosten van Oekraïne, waar in 2014 pro-Russische separatisten in opstand kwamen tegen Kiev. Oorlogsveteranen hebben volgens de Oekraïense wet recht op een stukje land, bijvoorbeeld om daar een huis te bouwen of groenten te verbouwen.
