Woensdag is er geen zitting op het terreurproces. Vooral wegens de Europese top in Brussel. Maar zowat iedereen vindt het een goede zaak dat het proces even stilligt op de zevende verjaardag van de aanslagen. Veel slachtoffers willen op die verjaardag naar een van de herdenkingsmomenten.

Op woensdagochtend vond er in Brussels Airport bijvoorbeeld een ingetogen plechtigheid plaats, bijgewoond door een vijftigtal slachtoffers en nabestaanden, hulpverleners en medewerkers van de luchthaven. Eerst werden de namen voorgelezen van de dodelijke slachtoffers van de aanslag. Opvallend is dat er dit jaar geen zestien, maar zeventien namen werden afgeroepen. De naam van Shanti De Corte werd toegevoegd, de jonge vrouw die vorig jaar euthanasie kreeg vanwege psychisch lijden.

(lees verder onder de foto’s)

Ook in het Brusselse metrostation Maalbeek werd woensdagochtend om 09.11 uur een minuut stilte gehouden voor de slachtoffers van de aanslagen. De namen van de dodelijke slachtoffers klonken door de luidsprekers in het station.

(lees verder onder de foto’s)

Een dag eerder, op dinsdag, draaide het proces nog op volle toeren, met pakkende getuigenissen van slachtoffers. Wat opviel is dat er vooral over verdriet, liefde en vergeving werd gesproken, maar niet over haat.

“Ik heb lang getwijfeld over deze getuigenis. Wat moest ik zeggen? Tot wie moest ik mij richten?” Maar uiteindelijk had Anna Panasewicz (42) beslist om toch naar de assisenzaal in Evere te komen. Om te vertellen over haar moeder. Janina (61). Een vrouw die altijd glimlachte. Een vrouw aan wie je alles kon vragen. Een vrouw die gedwongen werd om haar gezin in Polen achter te laten en in België werk te zoeken. “Als tiener begreep ik dat niet”, vertelt Anna de juryleden. “Ik snapte niet waarom ze ons in de steek liet. Er niet gewoon was, zoals de andere ouders. Pas later heb ik begrepen dat ze geen andere keuze had. Dat ze het moest doen om voor ons te zorgen. Toen begreep ik ook hoe verscheurend dat voor haar moet zijn geweest.”

Later kwam Anna zelf ook in Brussel wonen, dicht bij haar moeder. “Toen zijn we enorm close geworden. Elke dag stond ze voor mij klaar. Ze was een fantastische oma voor mijn dochter. Ze babbelde tegen de tweede dochter in mijn buik, toen ik weer zwanger was. Vandaag, 21 maart, is het exact zeven jaar geleden dat ik haar voor het laatst heb kunnen spreken. De dag nadien heeft ze mij nog gebeld, vlak voor ze in de metro stapte, maar die oproep heb ik jammer genoeg niet kunnen beantwoorden.”

LEES OOK. Hij wou er nooit meer over praten, maar dat deed metrobestuurder Maalbeek nu toch op terreurproces: “Alsof ik passagiers naar slachthuis bracht”

Anna vertelt hoe ze het lichaam van haar moeder niet meer heeft kunnen zien, ook niet toen ze verschillende dagen na de aanslagen eindelijk was geïdentificeerd. “In het mortuarium zat wat restte van haar lichaam in een kleine plastic zak. Het grootste deel van haar lichaam was compleet verwoest door de ontploffing.”

Geen blik voor beschuldigden

Tijdens haar getuigenis kijkt ze de beschuldigden niet een keer aan. Ze spreekt hen ook niet aan. Daarvoor is ze niet naar de assisenzaal gekomen. Ze heeft alleen woorden van liefde en pijn bij zich. Geen woede. Geen haat.

Dat geldt ook voor de drie zussen van filmmaker Gilles Laurent (49). Ze getuigen samen. Zodat ze elkaar kunnen steunen. En omdat hun boodschap dezelfde is. De dood van hun broer heeft een gat geslagen in hun leven en in hun familie. Gilles, de wereldreiziger, de wijze stem tijdens familiebesprekingen, de levensgenieter, de natuurmens, de Orval-liefhebber. Ook bij hen klinkt verdriet en liefde, eerder dan woede. Maar anders dan Anna hebben zij wel een boodschap voor de beschuldigden. “Ik voel geen haat voor jullie”, zegt zus Sylvie. “Ik ben opgegroeid in een omgeving waar respect voor de ander centraal stond. Ik betreur dat jullie dat geluk niet hebben gehad.”

Vergeving en verzoening

Natuurlijk klonk er de voorbije weken soms woede, tijdens de getuigenissen van slachtoffers en nabestaanden. Af en toe waren er keiharde woorden voor de mannen in de glazen box. Maar het blijft opvallend: de genadigheid waarmee sommigen zich tot de beschuldigden richten. Er was ex-basketter Sebastien Bellin die hen wilde vergeven. Er was de moeder van slachtoffer Bart Migom (21), die hoopte dat de beschuldigden voortaan een ander pad zouden kiezen. Er was de vader van rechtenstudent Léopold Hecht (20), gestorven in de metro op weg naar de universiteitsbibliotheek: “Als jullie de weg van de verzoening volgen, dan zullen we elkaar ontmoeten.”

LEES OOK. Eerste slachtoffer van aanslag Maalbeek getuigt op terreurproces: “Ik had liever een arm of been verloren, zodat ik kan aanvaarden dat ik een slachtoffer ben”

Een reactie van de beschuldigden kwam er tot nog toe niet. De zeven mannen in de glazen box blijven aanwezig om de slachtoffers te aanhoren, dat wel. Maar van hun gezichten valt niets af te lezen. Stoïcijns kijken ze voor zich uit. Op geen enkel moment vroeg een van hen het woord om te reageren.

“Heilig boek beledigd”

Die reactie kwam er wel toen slachtoffer Walter Benjamin, die op Zaventem een been verloor, dinsdagmiddag een koran bovenhaalde tijdens zijn getuigenis, ermee naar de beschuldigden zwaaide en zei dat ze “het heilige boek hebben beledigd”. Onder meer Salah Abdeslam reageerde daarop zo hevig, dat voorzitter Laurence Massart de zitting moest schorsen. Ze maande het slachtoffer aan om niet te provoceren. “Maar ik provoceer niemand”, antwoordde die. “Jullie zijn moordenaars.”

Beschuldigde Mohamed Abrini vroeg achteraf even het woord om de voorzitter te zeggen dat ze de getuigen wat beter in de hand moest houden.

LEES OOK. Slachtoffer vergeeft terroristen, en dat juicht expert toe: “Het helpt ook écht, voor geest en lichaam”