Direct naar artikelinhoud
InterviewHydroloog Patrick Willems

Hydroloog Patrick Willems: ‘Wereldwijd zie je de extremen toenemen. Waar het droog is, wordt het droger; waar het nat is, wordt het natter’

Een waterput in Dakar, Senegal. Willems: ‘Een kwart van de wereldbevolking heeft geen zuiver drinkwater.‘Beeld Thomas Nolf, Anadolu Agency via Getty Images

Voor het eerst in bijna een halve eeuw komen de Verenigde Naties samen om het over water te hebben. Niet alleen de derde wereld heeft nood aan hulp, ook het Westen zit met problemen, zegt hydroloog Patrick Willems (KU Leuven). ‘Wereldwijd zie je de extremen toenemen. Waar het droog is, wordt het droger; waar het nat is, wordt het natter.’

Op Wereldwaterdag startte in New York de driedaagse waterconferentie van de Verenigde Naties. Ministers Zuhal Demir (N-VA) en Lydia Peeters (Open Vld) zullen er de Vlaamse Blue Deal voorstellen en “concrete commitments uitspreken,” klinkt het in een persbericht. En dat lijkt hoognodig te zijn.

“Steeds meer landen kampen met waterproblemen”, zegt hydroloog Patrick Willems. “Door de klimaatverandering, maar ook door bijvoorbeeld hogere levensstandaarden in veel landen: daardoor verbruiken ze meer water per persoon. Er is een groeiend bewustzijn dat er iets moet gebeuren.”

Moeten we grote resultaten verwachten van deze conferentie?

“Neen. Er wordt hier niet, zoals bij de klimaatconferenties het geval is, gewerkt aan een resolutie met grote politieke engagementen. Er zal wel een soort statement komen aan het eind, maar de bedoeling is vooral om politieke leiders samen te krijgen en het waterprobleem hoger op de agenda te zetten.”

Waterproblemen, dat is zowel te veel als te weinig water?

“Dat klopt, de klimaatverandering werkt overstromingen en droogte in de hand. Waar het droog is, wordt het droger; waar het nat is, wordt het natter. Wereldwijd zie je de extremen toenemen. Maar het gaat ook om de toegang tot drinkbaar water: een kwart van de wereldbevolking heeft geen zuiver drinkwater. En de helft van de wereldbevolking heeft geen infrastructuur voor het scheiden en zuiveren van afvalwater.

“De impact daarvan is enorm. Vraag bij ons aan de medische sector wat de belangrijkste medische vooruitgang is geweest in onze contreien en dan antwoorden ze: sanitatie. Afvalwater scheiden en zuiveren zorgt ervoor dat mensen niet ziek worden of sterven door vervuild water. Op heel veel plaatsen in ontwikkelingslanden gaan mensen nog naar het toilet op een put in de grond. Als het regent, spoelt dat allemaal het grondwater in.”

Water werd lange tijd gezien als een probleem van de derde wereld. Maar nu beseft het Westen dat ze mee in de rats zitten?

“Exact, zo is dat. Ook bij ons voelen we meer en meer de gevolgen die de klimaatverandering heeft voor het watersysteem. We zijn een dichtbevolkte regio, dat maakt ons zeer kwetsbaar voor overstromingen én droogte. Maar er is ook een indirecte impact: in ontwikkelingslanden zijn de gevolgen nog veel groter, en onvermijdelijk gaat het Westen daardoor geconfronteerd worden met klimaatvluchtelingen. We zullen die landen dus moeten helpen. Ook daarvoor is deze conferentie belangrijk, om van elkaar te leren.”

‘Er is ook een indirecte impact: het Westen gaat onvermijdelijk geconfronteerd worden met klimaatvluchtelingen’
Patrick WillemsHydroloog

Ieder jaar opnieuw wordt er alarm geslagen over onze lage grondwaterstanden. Hoe staat het daar nu mee?

“Eén keer per maand worden die metingen geüpdatet. Bij de laatste controle in maart schrok ik zelf toch ook heel hard. Op 82 procent van de meetplaatsen stond het grondwater laag of zeer laag voor de tijd van het jaar. Dat is eigenlijk ongezien.”

Er is de laatste tijd toch best wel wat regen gevallen?

“Het is maar hoe je het bekijkt. Vorig jaar hadden we een heel droge zomer en ook in het najaar hebben we niet al te veel regen gezien. Pas vanaf midden december en in januari heeft het meer dan normaal geregend. En dan was februari weer extreem droog, de droogste februari in 37 jaar volgens het KMI. Met de regen van de voorbije weken zal de situatie hopelijk wel verbeterd zijn.

“Mensen vragen vaak: ‘Heeft het nog niet genoeg geregend?’ Maar eigenlijk is dat de verkeerde vraag. We gaan door de klimaatverandering nu eenmaal vaker langdurige droogtes meemaken. Pas wanneer het enorm veel regent, zoals in de zomer van 2021, krijg je die grondwaterstanden weer op peil. Maar dat is ook niet ideaal, want dan krijg je grote overstromingen. We moeten ons erbij neerleggen dat we ons moeten aanpassen aan de klimaatverandering. De vraag is dus: als het zoveel regent, slagen we er dan in het water vast te houden en op te slaan?”

Hoe doet Vlaanderen het op dat vlak?

“Er is de Blue Deal van de Vlaamse regering. Het doel daarvan is om water beter vast te houden en ook minder water te gebruiken. Op dat vlak doen we het toch niet heel slecht. Bij elke nieuwbouw is de Vlaming verplicht een regenwaterput en een infiltratiesysteem te installeren. Dat betekent dat het water dat uit de waterput wegloopt zoveel mogelijk in de eigen tuin moet stromen. Pas daarna mag het afgevoerd worden naar de riolering.

“Dat is iets waar bijvoorbeeld de Nederlanders erg van staan te kijken: hoe is het ooit gelukt om dat er politiek door te krijgen? Maar de Blue Deal lost lang niet alles op. We moeten echt wel nog veel meer doen.”

We gaan nog te roekeloos om met ons water?

“Ja, eigenlijk wel. De Blue Deal is een goed plan, het gaat uit van de juiste principes, maar het is allemaal nog veel te kleinschalig. Er wordt vooral met pilootprojecten gewerkt. We moeten dringend opschalen. De komende jaren moeten we overal waar het kan water beter opslaan. Daarvoor is eigenlijk een Blue Deal 2.0 nodig.”