De dreigende dood en Depeche Mode: een onlosmakelijk huwelijk

Toen Andy Fletcher afgelopen mei bezweek aan een slagaderbreuk, herleidde hij Depeche Mode in een oogwenk tot een duo. Het had zonder veel moeite ook meteen de dood van Depeche Mode kunnen inluiden. Na een ambtstermijn van zo’n vier decennia werd de trouwe dienst van Fletch brutaal ingekort, waardoor zanger Dave Gahan en gitarist Martin Gore er plots alleen voor stonden.

Depeche Mode is natuurlijk al langer vertrouwd met de dood. In 1996 stak Gahan zelf al eens enkele minuten lang de Styx over na een overdosis, die er vroeg of laat zat aan te komen met de heroïneverslaving die hij torste. Na twee minuten zonder hartslag maakte deze flatliner alsnog de terugkeer naar het ondermaanse. Andy ‘Fletch’ Fletcher kende vorige lente minder geluk. Op 26 mei 2022 ruilde de onfortuinlijke toetsenist het tijdelijke in voor het eeuwige. Hij werd zestig jaar. Fletch en Gore waren vrienden sinds de lagere school, waardoor het verlies er eens zo stevig inhakte binnen de band. Gore zag Fletcher voor het laatst persoonlijk in 2019, op een bruiloft in Engeland. Hij stierf slechts enkele weken voordat de band zou beginnen met het opnemen van Memento mori.

Toch trok Depeche Mode doelbewust niet mee naar het verborgene. “Dat zou hij niet hebben gewild”, benadrukken de twee overblijvende leden. De dood van hun keyboardspeler en derde kracht gaf wel een extra betekenis aan het album, dat eigenlijk vooral inspiratie haalde uit de pandemie. “Alle songs op dit album zijn geschreven voordat Andy overleed”, legde Martin Gore uit in een exclusief interview met het Belgische magazine Moustique dat woensdag verscheen. “Zelfs het idee van de titel Memento mori was er voor zijn dood. Maar natuurlijk heeft alles na zijn dood een andere betekenis gekregen.“

Mooi en fragiel

‘Memento mori’ is de lijfspreuk van de trappisten, en betekent zoveel als: vergeet niet dat je sterfelijk bent. De eerste aanzetten voor de gelijknamige plaat kwamen er vlak na de uitbraak van de pandemie. Geen olijke periode, zoals u zich nog herinnert, maar Gahan en Martin Gore begonnen zich op gezegende leeftijd ook steeds meer bewust te worden van hun sterfelijkheid. “Toen ik half zo oud was als vandaag, gaf ik geen zier om het leven en vertilde ik me aan alle geneugten en zondes die God verbood”, zei Gahan al een paar jaar voor corona wereldwijd onrust zaaide. “Maar nu ik ouder word en vertrouwde gezichten rond me zie sterven, besef ik steeds meer wat een mooi én fragiel geschenk het leven is.”

Ook zijn kompaan Martin Gore voelt de ouderdom in zijn botten, bekende hij onlangs aan The New York Times: “Twee zomers geleden werd ik zestig, en dat sloeg me echt in het gezicht. Ik heb niet echt het gevoel dat ik zo oud ben, maar je moet de feiten accepteren. Het voelt alsof je op zijn minst met één teen in het graf staat.”

Geen wonder dat Memento mori bol staat van teksten over geesten, engelen en grafbloemen. Maar voor een plaat die in beslag wordt genomen door de dood, barst die toch ook nog van levenslust. Hun vijftiende studioplaat is mogelijk zelfs hun beste van deze eeuw en toont het duo in topvorm. Dave Gahan maakt zich dan ook sterk dat hun bloedbroeder een zwak voor het nieuwe werk gehad zou hebben: “Fletch would have loved this album.”

Onmisbaar

De ware rol van Andy Fletcher in de band was altijd nogal flou. Maar vaag of niet: “Spiritueel blijft hij onmisbaar”, benadrukt Martin Gore vandaag. Ergens op het snijvlak tussen manager en kwaliteitsbeheerder van de groep werd hij altijd gesitueerd. Of zoals een Amerikaanse radiopresentator en fan van het eerste uur postuum beweerde: “Zonder Andy zou er zelfs geen sprake zijn van Depeche Mode. Hij was niet degene die de muziek componeerde, maar wel degene die alle elementen dichter bij elkaar kon brengen.” Vaak diende hij ook als buffer tussen de grote, door drugs gevoede ego’s binnen de band. Daar lijkt het overblijvende duo zich vandaag ook grote zorgen over te maken: “De intimiteit tussen ons twee is noodgewongen groter geworden”, vertellen Gahan en Gore. “Nu moeten we de dingen uitpraten wanneer we het niet met elkaar eens raken. Maar het is een beetje alsof we broers zijn die elkaar jarenlang uit het oog verloren zijn.”

Gore en Gahan zeggen dat ze zich allebei daarom ook afvroegen of ze zonder hem wel verder konden. Of überhaupt verder moesten gaan. Maar ze beseffen ook dat Depeche Mode in het verleden wel vaker iets te voorbarig doodverklaard werd. Een eerste keer was dat na het vertrek van Vince Clarke, een van de oprichters en destijds belangrijkste songschrijver van de band. En dus moest Depeche Mode zich al eens heruitvinden. Toen Engeland niet langer brood lustte van hun synthpop – en ook de Belgische pers zich smalend uitliet over ‘Pêche Demodé’ – zocht de groep haar heil aan de andere kant van de oceaan. In Amerika werd Depeche Mode vrij snel op handen gedragen door de queer community, en opmerkelijk genoeg ging ook de latino-gemeenschap overstag: het leek wel alsof ze in elkaar buitenbeentjes en verschoppelingen hadden herkend. Het is daarom ook geen wonder dat Chino Moreno van Deftones – een zanger met Mexicaanse, Ierse en Chinese roots – zijn liefde voor Depeche Mode nooit onder stoelen of banken stak.

De langspeelplaat Violator was er goed voor drie keer platinum, en leverde onsterfelijke hitsingles op als ‘Personal Jesus’ en ‘Enjoy the Silence’, die konden wedijveren met de technobeats in de clubs, maar ook voor het eerst gitaren naar voren brachten in hun sound. Ook op het Europese vasteland deelde Depeche Mode opnieuw mee in de roem.

Alleen keek de groep alweer tegen een andere uitdaging aan, toen de eighties in de jaren negentig vergleden. Plots gaf grunge de toon aan, en zag het er alweer niet zo best uit voor de Britse band: synths en drummachines werden plots een muzikaal taboe. Dat is vast ook de reden waarom het superieure album Songs of Faith and Devotion een grofkorreliger geluid liet horen.

Het vertrek van toetsenist Alan Wilder in 1995 deed ook geen goed aan de groepsdynamiek, net zomin als Gahans drugsverslaving. “Depeche Mode is een groep die zich niet alleen voorbijgaande trends en hypes moest zien door te spartelen, maar ook zichzelf verschillende keren noodgedwongen en ternauwernood heeft overleefd”, klopte de frontman begin deze eeuw nog op zijn borst. “Dat betekent vast wel iets. In ons DNA schuilt een onwaarschijnlijke survival instinct.” Zelfs de val van de nostalgie lijkt Depeche Mode vandaag behendig te ontwijken met een urgent klinkende nieuwe langspeler. Want hoewel de laatste albums zelden negatief werden onthaald, vonden de nieuwe songs niet gemakkelijk de weg naar het grote publiek.

De vorige Global Spirit Tour uit 2017-2018 was niettemin de langste en meest winstgevende tour uit de geschiedenis van het voormalige trio. Toen was die show goed voor meer dan drie miljoen toeschouwers. De Memento Mori Tour wordt de negentiende tour van Depeche Mode, en de eerste in meer dan vijf jaar. De band houdt eind mei halt in Antwerpen. Wat de toekomst brengt, is vrijwel onzeker. “Maar Depeche Mode,” suggereert Gahan in The New York Times, “heeft altijd overleefd door te evolueren. Soms zijn we van nature veranderd, en soms is verandering ons opgedrongen. We zijn een integraal onderdeel van Depeche Mode kwijtgeraakt, dat onvervangbaar is. De omstandigheden dwingen ons vandaag weer anders te zijn, op een andere manier te denken.”

Memento mori verschijnt 24 maart bij Columbia/Sony. Depeche Mode speelt 20 mei in het Sportpaleis, Antwerpen. Dat concert is uitverkocht.