Pijnlijk kinderachtige anekdotes en ‘te presidentieel’: Charles Michel ‘is het volledig kwijt’ volgens vernietigende analyse

De gemiddelde Pool of Italiaan zal er niet wakker van liggen, maar reken maar dat “iedereen binnen de Brusselse EU-bubbel” dit gelezen heeft, zegt professor Europese politiek Steven Van Hecke (KU Leuven). Een vernietigende analyse van nieuwssite Politico, bij aanvang van de Europese lentetop, schetst hoe Charles Michel steeds verder weg vaart van zijn kerntaak als voorzitter van de Europese raad: 27 regeringsleiders op één lijn krijgen. Niet onbelangrijk, gezien de uitdagingen op vlak van geopolitiek, energie en migratie.

Voor- en tegenstanders van ‘Monsieur Patate’ - zoals Michel in EU-kringen bekendstaat - zijn er altijd geweest. Sinds de EU-top begin februari zou hij de teugels echter volledig kwijt zijn, schetst Politico. Niet enkel vanwege de komst van Oekraïens president Volodymyr Zelensky, door velen gezien als een persoonlijke stunt op een moment dat lidstaten al heel wat steunmaatregelen hadden toegezegd aan het land. Ook het debat nadien zou één grote warboel geweest zijn.

In die mate zelfs dat de Deense premier Mette Frederiksen geërgerd het woord nam om ‘de manier waarop het debat geleid werd’ aan te kaarten, een rechtstreekse sneer aan het adres van Michel. Ook andere Europese leiders zouden hun onvrede geuit hebben, onder wie de Franse president Emmanuel Macron.

Volgens Van Hecke is die teneur het gevolg van een optelsom. “Op den duur is er simpelweg minder schroom voor harde woorden.” Vanuit diplomatieke bronnen klinkt al langer het verwijt dat Michel te weinig ‘dealmaker’ is, en de EU-toppen belabberd voorbereidt. Tegelijk wekt de drang om veel te communiceren en in de schijnwerpers te staan veel wrevel op. Dat Michel eind vorig jaar alleen naar China afreisde, zonder Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, viel niet in goede aarde.

Toeters en bellen

“Michel gedraagt zich te veel als president”, zegt Van Hecke, iets wat paradoxaal genoeg “zijn autoriteit ondermijnt”. Om dat te zien, moeten we de Belgische bril durven afzetten: “Een belangrijke functie is niet noodzakelijk een visibele functie. De lidstaten op één lijn krijgen, vraagt werk in de luwte. Als Duitsland dwarsligt in de discussie over de uitfasering van de verkoop van dieselmotoren, moet je misschien wat extra tijd investeren in een bezoek, zonder veel toeters en bellen.”

Volgens Politico is er bovendien een nieuwe klacht over Michel aan het lijstje toegevoegd, namelijk ‘dat hij steeds minder gefocust is op zijn huidige job, maar vooral op de volgende’. Zijn mandaat loopt nog tot 30 november 2024, een (nieuwe) verlenging zit er sowieso niet in. Michel zal dan 48 zijn, hopend op een nieuwe topjob met internationale allure.

Meteen ook een belangrijke reden waarom Michel in een egostrijd verwikkeld lijkt met Von der Leyen. Sowieso is er een weeffout die ervoor zorgt dat beide functies een zekere overlap vertonen. Maar waar voorgangers het einde van hun carrière naderden - en dus geen bedreiging voor elkaar vormden - staat voor beiden vandaag een vervolgfase op het spel. Zo hoopt Von der Leyen op een tweede cyclus als Commissievoorzitter.

Al sinds ‘sofagate’, het befaamde incident waarbij Von der Leyen tijdens een gezamenlijk bezoek aan de Turkse president Erdogan zonder stoel bleef, zit de relatie onder het vriespunt. Dat illustreert Politico met een pijnlijk kinderachtige anekdote over de recente top in Kiev: beiden namen dezelfde trein terug, maar wel in een eersteklascoupé aan weerszijden van het voertuig. Het contact is minimaal.

In die tweestrijd trekt Charles Michel alvast niet aan het langste eind. “Ondanks een veel delicatere startpositie is Von der Leyen veel beter uit de verf gekomen tijdens twee uitdagende momenten: de oorlog in Oekraïne en de coronacrisis.” Dat Michel na een marathontop in 2020 de meerjarenbegroting en een herstelfonds afklopte, was al eerder afgezwakt. Vooral Merkel, Macron en Rutte zouden de debatten geleid hebben.

Van Hecke vindt het nog steeds frappant dat Michel zijn kabinetschef François Roux onderweg zag opstappen. “Een doorgewinterd diplomaat met een duidelijke MR-stempel, die al de Europese sherpa was van Michel tijdens zijn periode als premier. Als zo iemand het schip verlaat, is dat een erg veeg teken.”

Oosten wil ook wat

Michel droomt dan ook best niet te luid van een prestigieuze aanstelling in 2024 of een positie als Spitzenkandidat van de liberale fractie, zegt Van Hecke. “Dat is politieke fictie. Niet alleen Michel, maar ook België heeft met dit huidige mandaat al boven zijn gewicht gebokst op het Europese toneel.”

Het Belgische voorzitterschap van Michel kwam in 2019 snel na dat van Herman Van Rompuy, en bovendien tijdens een postjestombola waarbij vooral de West-Europese lidstaten goed bedeeld werden. Naast Ursula von der Leyen (Duitsland) was er ook de aanstelling van Christine Lagarde (Frankrijk) als hoofd van de Europese Centrale Bank.

“Maar het zwaartepunt binnen de EU verplaatst zich oostwaarts, die landen willen ook een deel van de taart”, zegt Van Hecke, die pleit voor wat meer nederigheid. “Een topjob voor een Belg is nu even niet aan de orde.”

Rest voor Michel dus straks de uitdaging: een job vinden die niet aanvoelt als een degradatie.