‘Het kan nog verschillende kanten op’: waarom de rellen in Frankrijk ook goed kunnen uitdraaien voor Macron

Wie zijn de mensen die nu op straat komen? Valt er een link te maken met de gilets jaunes?

“Ja. Bij wie op straat komt, spelen twee zaken. Uiteraard zijn er die demonstranten die zich vooral sociaaleconomische vragen stellen. Voor hen maakt de pensioenhervorming deel uit van een bredere vrees dat ze het in de toekomst minder goed zullen hebben. Maar daarnaast is er nog een duidelijke anti-establishment dimensie. Die komt regelmatig boven in Frankrijk – eigenlijk al sinds de studentenprotesten van mei 1968.

“Een beetje versimpeld zouden we kunnen zeggen dat er onder de demonstranten drie groepen te onderscheiden zijn. Eerst en vooral zijn er de vakbondsmilitanten, ook al staan vakbonden in Frankrijk een pak minder sterk dan bij ons bijvoorbeeld. Daarnaast zijn er politieke militanten, vooral dan op (radicaal) links en aangevuld met enkele ecologisten. Zij verzetten zich per definitie tegen Macron, van wie ze vinden dat hij het economisch liberalisme belichaamt.

“Tot slot is er een derde groep. Die is niet georganiseerd en benadert misschien nog het beste de gilets jaunes. Het zijn mensen die op een zekere afstand van de politiek staan en er totaal geen vertrouwen in hebben. Ze dragen een gevoel van economische ontevredenheid met zich mee. Maar vertrok dat bij de gilets jaunes nog van een erg concrete aanleiding, namelijk de brandstofprijzen, dan is dat beeld nu veel diffuser. Ze zijn bang voor de toekomst, op sociaaleconomisch vlak. Zij zien Macron en de mensen rondom hem als rechtse politici die zich enkel bezighouden met het nog rijker maken van de rijken.”

Het protest is intussen zodanig halsstarrig dat de vraag gesteld kan worden: draait Macron de hervorming niet terug?

“Ik denk dat Macron niet anders kan dan doorduwen. Macron ziet zichzelf eerst en vooral als de president van de grote hervormingen die Frankrijk wil moderniseren. Hij is de president die een visie heeft voor Frankrijk en zijn toekomst. Dat beeld heeft hij, net als Charles De Gaulle voor hem, in de markt gezet en moet hij nu verdedigen. Dus ik denk dat hij alle middelen zal inzetten om dit te laten landen. Bovendien kan hij deze hervorming nog presenteren voor de centristische achterban als pragmatische politiek, bedoeld om de betaalbaarheid van de pensioenen te redden.”

Wat zet eigenlijk het meeste kwaad bloed bij de demonstranten: de manier waarop de pensioenhervorming voorbij het parlement is geraakt of de inhoud ervan?

“Verschillende demonstranten noemen het doorduwen van de pensioenwet in het parlement (waar de premier op de valreep besloot om niet te stemmen over de wettekst, PG.) ‘antidemocratisch’. Terwijl de paradox is dat het de Franse president – voor wie de premier in Frankrijk eigenlijk werkt – net door de grondwet zo’n grote bevoegdheid heeft. Het politieke systeem is zo ontworpen om de president top-down te laten functioneren, met sterke bevoegdheden. Het hele idee van artikel 49.3 (dat gebruikt werd om niet over de wettekst te moeten stemmen, PG) is dat de president een thema kan opleggen aan het volk als de partijen daar te verdeeld over zijn. Dat is natuurlijk een heel ander systeem dan wij kennen. Maar de logica zit echt ingebakken in de Vijfde Republiek.”

Wat betekent dit protest voor toekomstige dossiers: worden die nu lastiger?

“Dat is moeilijk te zeggen. Het kan nog verschillende kanten op. Als Macron erin slaagt om dit politiek goed af te handelen, dan zal zijn autoriteit enkel groter worden. Macron is erin geslaagd om zich tijdens de covidcrisis op te stellen als de verdediger van het vaderland. Cynisch genoeg is die pandemie een goede periode geweest voor Macron. Dat lijkt ook nu op te gaan. Het is misschien paradoxaal, maar eigenlijk kunnen de rellen goed uitdraaien voor Macron.”

Hoe bedoelt u?

“Naarmate de tijd verstrijkt, zal Macron steeds meer kunnen rekenen op de goedkeuring van de bevolking. Die is niet tevreden over de onregelmatigheden gelinkt aan die protesten, zoals het vuilnis dat niet opgehaald wordt of het openbaar vervoer dat verstoord is. Wat interessant is aan die sector van het openbaar vervoer is dat slechts zo’n kwart van de werknemers er staakt. Terwijl het wel de sector is waar de meeste mensen aangesloten zijn bij een vakbond. Dat toont dat een belangrijk deel van de mensen die werken in de publieke sector zich niet herkent in de demonstranten.”