‘Een accident de parcours’: staatsbezoek van koning Filip en koningin Mathilde verloopt niet volgens plan

Waarom is het koningspaar op staatsbezoek naar Zuid-Afrika?

Van den Wijngaert: “Zuid-Afrika is voor België een belangrijke diplomatieke partner. Die vriendschapsband zal nu bevestigd worden. Bovendien is Zuid-Afrika al een tijdje geen ontwikkelingsland meer, waardoor het ook een interessant land is voor bedrijfsleiders. Daarom zijn er ook veel economische contacten gepland tijdens deze reis.”

Een reis die allicht normaal volgens vaste regels verloopt?

“Een staatsbezoek is altijd heel protocollair geregeld. Alle afspraken worden vastgelegd door de diplomatieke diensten van beide landen. Er zijn speciale ambtenaren enkele maanden lang bezig met het programma uit te stippelen, zodat de koning niemand die in Zuid-Afrika belangrijk is, over het hoofd ziet. De gesprekken die de koning met die mensen voert, zijn niet tot in het detail voorbereid, maar echt spontaan zijn ze ook niet. Samen met zijn medewerkers zal de koning voor ze vertrekken uit België een soort schema gemaakt hebben van de punten die hij zeker niet mag vergeten.”

Toch koos koning Filip ervoor zijn papieren toespraak aan de kant te leggen, nadat ook de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa tijdens het staatsbanket uit het hoofd speechte.

“De koning heeft voldoende ervaring om af en toe een statement te maken zonder daarmee een heikel punt aan te raken dat niet door de regering wordt gesteund. Hij bereidt zijn speeches ook deels zelf voor, dus hij zal wel nog uit zijn hoofd geweten hebben wat de belangrijkste punten waren.”

Dat was niet de enige onverwachte gebeurtenis. President Ramaphosa kwam een uur te laat, zegde een deel van het programma af en schroefde de gastenlijst voor het staatsbanket stevig terug. Hoe komt het dat dit staatsbezoek toch anders dan gepland verloopt?

“Door een conflict tussen het parlement en de Zuid-Afrikaanse regering. President Ramaphosa kon niet anders dan op die vertrouwensstemming aanwezig zijn. En je kunt de oppositie in het parlement moeilijk verwijten dat ze dat opzettelijk deden om het bezoek te verstoren. Zoiets is een accident de parcours, dus niet op voorhand te voorzien. De koning weet dat ook wel. Hij heeft voldoende ervaring met politieke crisissen in België om te beseffen dat die voorrang krijgen.”

Al kwam het de Zuid-Afrikaanse president misschien ook wel goed uit dat het persmoment geschrapt werd. Maandag vonden er nog protesten plaats tegen zijn beleid.

“Zijn intenties kennen we niet. Zolang die bewering niet gestaafd is door getuigen of de hele context bekend is, vind ik het nogal gevaarlijk om mensen zoiets toe te dichten. Bovendien is het bezoek van ons koningspaar ook voor Zuid-Afrika zelf belangrijk. Er lopen enkele grote projecten van ontwikkelingssamenwerking waarvan de president hoopt dat ze een duwtje in de rug krijgen.”

Zal dit toch wat chaotisch bezoek negatieve gevolgen hebben voor de diplomatieke banden tussen beide landen?

“Ik veronderstel van niet. Ons koningspaar heeft al tamelijk veel ervaring met diplomatie, en ook in België hebben ze al andere watertjes doorzwommen. Het doel van de missie is bovendien zo goed uitgelijnd, dat kleine incidenten hen daar niet van zullen doen afwijken. Een diplomatiek punt dat de koning overigens zal willen aanhalen, zijn de nauwe banden tussen Zuid-Afrika en Rusland. De koning zal zijn Zuid-Afrikaanse gesprekspartners ongetwijfeld attenderen op het NAVO-standpunt ten aanzien van de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne.”