Direct naar artikelinhoud
ReportageZürich

Eens de ‘Rolls Royce van het bankwezen’, nu ‘een wrak’: na ondergang Credit Suisse blijft Zwitserland verweesd achter

Eens de ‘Rolls Royce van het bankwezen’, nu ‘een wrak’: na ondergang Credit Suisse blijft Zwitserland verweesd achter
Beeld ANP / EPA

De ondergang van voormalig bankmonument Credit Suisse laat de financiële wereld op haar grondvesten trillen. Is de rol van Zwitserland als financieel centrum uitgespeeld? In bankstad Zürich, waar het grote geld ritselt door de straten, worstelen ze met de toekomst.

‘Een heel mooie auto’, verloor de Zwitserse ingenieur Thomas deze week. Hij haalt zijn oude fiets van het slot voor het hoofdkantoor van Credit Suisse in Zürich. De waarde van zijn aandelen in het 166 jaar oude instituut is zes dagen eerder gereduceerd tot bijna nul. Wat kan hij nog doen met die vrijwel waardeloze stukken? Hij heeft het binnen nog even gevraagd. Maar ach, het was toch al niet genoeg om een Ferrari van te kopen, verzucht de 55-jarige rentenier met leren jack en koptelefoon. ‘Althans, geen splinternieuwe. Maar wel een mooie tweedehands.’

Het ‘moederhuis’ van Credit Suisse aan Paradeplatz is deze week een trekpleister voor ramptoeristen. De statige, 19de-eeuwse kolos staat al vele jaren symbool voor de financiële sector van de stad. Nu maken jonge en oude Zwitsers selfies voor het gebouw. ‘Nu kan het nog.’

Eens de ‘Rolls Royce van het bankwezen’, nu ‘een wrak’: na ondergang Credit Suisse blijft Zwitserland verweesd achter
Beeld REUTERS

Arts Julia Karrer heeft er speciaal een omweg voor gemaakt. Met haar dochter gaat ze vrolijk op de foto, maar haar stemming is bedrukt. Vrienden staken 300.000 euro in speciale obligaties van de bank. Dat spaargeld zijn ze nu kwijt. ‘Ze zijn woedend. We dachten dat Zwitserse banken beter waren. Ik hoop niet dat dit het begin is van een totale financiële crisis.’

Nekslag

Op een bankje naast de tramhalte op Paradeplatz verlangt voormalig beleggingsexpert Markus Hug naar vroeger tijden. Als het bankieren in Zürich nog zou berusten op klassieke Zwitserse waarden van betrouwbaarheid en stabiliteit, dan zou dit niet gebeurd zijn, denkt hij. ‘We moeten weer terug naar gewoon bankieren. Dat risicovolle investmentbanking met zijn bonuscultuur past ons niet.’

Credit Suisse kreeg vorige week de nekslag van de Saudi National Bank, de grootste aandeelhouder met een belang van bijna 10 procent. Die zegde zelf het vertrouwen op in haar belegging, de op een na grootste bank van Zwitserland. Ophef over criminele cliënten, bedenkelijke megatransacties, miljoenenboetes en miljardenverliezen teisteren Credit Suisse al jaren. Zo verdween iets waar zelfs het geld van oliesjeiks niet tegen is opgewassen: het vertrouwen van cliënten in de toekomst van Credit Suisse.

Rekeninghouders begonnen meteen geld weg te halen bij de bank, tot zo’n 10 miljard euro per dag. De leegloop veroorzaakte een wereldwijde schokgolf onder beleggers en toezichthouders, die toch al gespannen waren toen een aantal dagen eerder de Amerikaanse overheid de Silicon Valley Bank de helpende hand moest toesteken. Werd aan de oever van het Meer van Zürich het startschot gegeven van een nieuwe mondiale bankencrisis?

Nekslag
Beeld AP

De Zwitserse regering nam afgelopen weekeinde een drastisch besluit. De staat zal de bank niet zelf overnemen, dat zou na de bankencrisis van 2008 nooit meer gebeuren. Wel faciliteert de overheid de verkoop van Credit Suisse aan concurrent UBS, de grootste bank van Zwitserland.

In het hoofdkantoor van deze bank, gelegen aan de exclusieve Bahnhofstrasse, op enkele minuten lopen van Paradeplatz, wordt nu de overname voorbereid. De gezworen vijand wordt na harde onderhandelingen met de Zwitserse overheid voor 3 miljard euro overgenomen. Dat is circa 80 cent per aandeel Credit Suisse, een fractie van de bijna 25 euro die na de financiële crisis betaald moest worden.

De staat deed UBS ook nog eens een flinke toezegging. Hij zal mogelijke verliezen voor zijn rekening nemen voor een maximumbedrag van 9 miljard euro, zo is afgesproken. Ook wordt nog eens 100 miljard euro beschikbaar gesteld aan extra financiële middelen om het betalingsverkeer van de bank op gang te houden. De Zwitserse centrale bank heeft daarvoor eenzelfde bedrag klaargezet. De Zwitserse overheid neemt daarmee dus een risico van in totaal 209 miljard euro.

Schone schijn

Financieel gezien lijkt er in Zürich geen wolkje aan de lucht. In het oude centrum ritselt het grote geld door de straten. Alle bekende luxemerken, van sieraden tot exclusieve mode, hebben hier hun winkels met portier. Dat is allemaal schone schijn, zegt Roger Nordmann, voorzitter van de landelijke fractie van de sociaal-democratische SP aan de telefoon. ‘Zwitserland heeft net besloten de pensioenen niet aan te passen aan de inflatie. Een verhoging zou te kostbaar zijn. Ook gaat de premie omhoog voor de ziektekostenverzekering, zelfs voor de armste huishoudens.’

Dat de regeringscoalitie (onder leiding van zijn partijgenoot Alain Berset) dan toch miljarden opzijzet voor de redding van een bank levert wrok en woede op onder de bevolking, ziet de parlementariër. ‘Het gedrag van bepaalde bankiers van Credit Suisse, die uit winstbejag en hebzucht onverantwoorde risico’s namen, grenst aan georganiseerde misdaad. De nieuwe bank, het grotere UBS, krijgt een balanstotaal dat bijna twee keer de omvang van de Zwitserse economie is. Als ook die bank in de problemen komt, wordt dat een ongekend financieel drama voor heel Zwitserland.’

Op het terras van restaurant Tao’s, in de schaduw van historische vakwerkgevels, zijn er ook andere zorgen. De overheid heeft tijdens de redding van Credit Suisse ‘de waterval van risico’s omgedraaid’, zegt een Nederlandse zakenbankier die al jaren in Zwitserland woont, en vanwege die belangen niet met zijn naam in de krant wil. ‘Normaliter zijn de aandeelhouders als eerste de pineut. Die krijgen echter nog een kleine vergoeding voor hun belang. Partijen die via speciale obligaties geld uitleenden aan de bank zijn hun inleg wel helemaal kwijt; in totaal 16 miljard euro.’

Hij spreekt over beleggers die zogenoemde coco’s aankochten. Dat zijn bijzondere obligaties die na de crisis van 2008 werden bedacht om banken een extra geldbuffer te geven. Ze boden een veilige manier om geld weg te zetten, zo leek het. In de kleine letters stond echter dat het tegoed kon worden geconfisqueerd in geval van een nakend faillissement en overheidsingrijpen. ‘Dat gebeurde dan ook. Er is nu een enorm debat gaande. Zijn die obligatiehouders niet onevenredig hard aangepakt? Het is sowieso een kras op het beeld van een stabiel, voorspelbaar Zwitserland. Wat kan daar allemaal plotseling met je geld gebeuren?’

Geldstromen

Vlak bij Paradeplatz is het druk bij café Atelier, het trefpunt bij uitstek voor employees van alle banken in de buurt. Veel gebouwen zijn hier met een luchtbrug aan elkaar verbonden; hangende getuigen van de bankfusies uit het verleden. Headhunter Reto Widmer drinkt een biertje met een vastgoedvriend uit de stad. Het tweetal voorziet veel verhuizingen door het samengaan van de banken, maar ook veel ontslagen.

Geldstromen
Beeld REUTERS

Widmer krijgt doorlopend telefoontjes van bezorgde bankemployees. ‘Van de dubbele afdelingen van UBS en Credit Suisse, zoals marketing en juridische zaken, zal er een moeten verdwijnen. Het nieuwe UBS zal ook kiezen voor de beste mensen. Dat kan betekenen dat eigen medewerkers moeten plaatsmaken voor talent van Credit Suisse.’

Een groot deel kan waarschijnlijk terecht bij de tientallen andere banken en financieel adviseurs in Zürich, denkt een Nederlandse bankier, achter in hetzelfde café. ‘Kleinere banken profiteren nu sterk van de fusie, van de eigen banken van de Zwitserse kantons tot gespecialiseerde banken als Julius Bär en Pictet. Zij zien het geld toestromen. Mensen zoeken zekerheid door hun vermogen over banken te spreiden.’

Het zijn sowieso drukke tijden bij al die banken. ‘Vanuit de hele wereld komen telefoontjes binnen met de vraag: ‘Is mijn geld bij jou nog veilig? Cliëntmanagers hebben meestal tientallen klanten in beheer. Die zitten nu dus dagen achter elkaar aan de telefoon.’

Leedvermaak

Zwitserse media raken niet uitgepraat over Credit Suisse. Op SRF1 draait een talkshow om de vraag: ‘Wie vertrouwt Zwitserland nog?’ Hun correspondent Italië vertelt over verbazing en leedvermaak onder Italianen over het ‘degelijke’ buurland dat er nu zo’n puinhoop van maakt. Vanuit Londen wordt gesproken over een crash van de ‘Rolls Royce van het bankwezen’: ‘Nu staat er alleen nog een wrak.’

Economisch historicus Tobias Straumann is bij dezelfde media deze week een van de populairste gasten. De hoogleraar aan de universiteit van Zürich noemt de redding van Credit Suisse aan de telefoon een ‘enorme gebeurtenis, maar niet uniek. Al sinds de jaren dertig worden er Zwitserse banken met problemen overgenomen.’

De overname door UBS lijkt volgens Straumann wel het voorlopige eindpunt van de pogingen van Zwitserse banken een hoofdrol te spelen in investmentbanking, waarin enorme bedragen omgaan voor bijvoorbeeld bedrijfsovernames. ‘Zwitserse bankiers zijn conservatief. Ze zijn goed in zaken als hypotheken en vermogensbeheer. De sterk Angelsaksische manier van doen in investmentbanking past hen niet. Dat is een heel competitieve wereld, waarin sterke persoonlijkheden jagen op grote bonussen.’

Zwitserland is al langer in verval als financieel centrum, weet hij. Natuurlijk blijft het land een stabiele democratie met een solide rechtssysteem en een sterke munt. ‘Het einde van het bankgeheim in 2015 was het grote keerpunt. Het gaat langzaam, maar deze crisis zal de neergang versnellen.’

Hebzucht

Onder bankiers leeft dezelfde kritiek op collega’s die naar Zürich kwamen voor ‘het grote geld, niet voor een goede, verantwoordelijke baan’, zegt de Nederlandse bankier in café Atelier. ‘Dit soort problemen ontstaat door hebzucht. Van dat handjevol mensen moet je af.’ Zwitserland zal zijn sterke positie wel behouden, voorspelt hij. ‘Zwitserland is ook écht veilig. Voor de rijke die in eigen land vreest voor de ontvoering van zijn kinderen is het leven hier een verademing.’

Ingenieur Thomas, die een tweedehands Ferrari aan aandeelhouderswaarde kwijtraakte, stapt voor Credit Suisse weer op zijn fiets. ‘Ik was al enige tijd gestopt met werken. Nu ga ik weer aan de slag. Te veel vrije tijd is niet goed voor een mens. En financieel komt het nu ook wel goed uit.’