Samen met hun twee jonge kinderen vestigden Maria Mayer en Ludwig Gisch zich in 2017 in Črnuče, een rustige buitenwijk van de Sloveense hoofdstad Ljubljana. Zij opende een online kunstgalerie, hij runde een IT-bedrijfje. Ze vertelden dat ze hun thuisland Argentinië hadden verlaten uit angst voor de toegenomen straatcriminaliteit. Het vredige, bergachtige Slovenië zou een verfrissende afwisseling bieden.

In interviews met de mensen die het paar kenden, kwamen steeds dezelfde woorden naar voren: “doodgewoon” en “leuk”. De buren hielden vol dat er op huisnummer 35 een “alledaags” gezin woonde, waarvan je de kinderen vaak in de tuin kon horen spelen, roepend in het Spaans.

LEES OOK. Russische spion die Internationaal Strafhof probeerde te infiltreren, aangeklaagd in VS

“Enorme hoeveelheid contant geld”

En dan, afgelopen december, werden Mayer en Gisch plots het doelwit van een grootschalige actie van de Sloveense orde- en inlichtingendiensten.

Agenten gingen het huis binnen, arresteerden het paar en brachten hun twee kinderen naar de sociale opvang. Andere speurders vielen binnen in een kantoor van het stel en vonden daar onder meer “een enorme hoeveelheid” contant geld. “Zo veel dat het uren duurde om te tellen”, aldus een anonieme bron.

Eind januari brachten de Sloveense media het nieuws over de arrestaties naar buiten en werd het paar in verband gebracht met de Russische inlichtingendienst SVR. Maria en Ludwig zouden Russische elitespionnen zijn die bekendstaan als “illegalen” en konden worden gearresteerd op basis van een tip van een buitenlandse inlichtingendienst. “Het gaat hier niet om Argentijnse, maar Russische staatsburgers”, zo bevestigde minister van Buitenlandse Zaken Tanja Fajon donderdag de eerdere nieuwsberichten. De twee wachten nu hun proces af.

“Illegalen”

In tegenstelling tot “legale” Russische inlichtingenofficieren, die als dekmantel als diplomaten op Russische ambassades over de hele wereld werken, opereren “illegalen” zonder enige zichtbare band met Moskou. Ze worden jarenlang getraind om zich voor te doen als buitenlanders en worden vervolgens naar het buitenland gestuurd om inlichtingen te verzamelen. Velen hebben kinderen, die zijn opgegroeid zonder te weten dat hun ouders in feite Russisch zijn.

Volgens een anonieme bron zou Moskou achter de schermen al hebben toegegeven dat het om spionnen ging en zijn er zelfs onderhandelingen aan de gang om de twee te ruilen voor Slovenen die momenteel in een Russische gevangenis zitten.

Waarom Slovenië?

De vraag rijst: waarom in Slovenië? Volgens experts heeft het land niet zo’n efficiënte contraspionage als veel andere Europese landen, maar tegelijk ligt het wel in de Schengenzone waar vrij verkeer van personen mogelijk is. “Een perfecte uitvalsbasis om binnen Europa te kunnen reizen dus”, zo zegt een bron. “Het merendeel van hun activiteiten was dan ook niet in Slovenië zelf.”

De grote hoeveelheid geld die tijdens de huiszoeking werd aangetroffen, zou erop kunnen wijzen dat het paar ingeschakeld werd om andere Russische informanten of spionnen verspreid over Europa te betalen. De social media-accounts van Mayer laten alleszins zien dat ze vaak reisde om haar online kunstportaal te promoten. Zo bezocht ze de kunstbeurs van Zagreb (Kroatië) twee keer en reisde ze ook meermaals naar Groot-Brittannië, waar ze onder meer werken tentoonstelde in een galerie in Edinburgh. “Ze was supervriendelijk”, aldus de Sloveense fotograaf Jure Kralj. “Ze exposeerde mijn werk online en in Edinburgh. Dat was enorm voor mij, omdat ik anders zelden de kans krijg om mijn werk in het buitenland te exposeren.”

Gisch leidde dan weer DSM&IT, een bedrijf dat software aanbiedt om e-mailinboxen te organiseren en virussen, malware en spam te blokkeren. De online voetafdruk van het bedrijf is echter niet bepaald indrukwekkend. Het Twitterprofiel heeft slechts drie volgens, een daarvan is Gisch zelf en een ander het account van de galerie van zijn vrouw. Een vriend van het stel die de proefversie van de software had gedownload, zei dat hij betwijfelde dat “iemand ooit voor zo’n dienst zou betalen”. “Ik was niet erg onder de indruk. Het liep minstens vijf jaar achter op de huidige technologie in Europa.”

“Grijze muis”

Maar ook Gisch reisde veel “voor het werk”. Zo woonde hij in 2022 onder meer CloudFest bij, een conferentie in het Duitse Baden-Württemberg dat zichzelf omschrijft als het “nummer 1 internetinfrastructuurevenement ter wereld”.

Elena Vavilova, een voormalig SVR-spion, zei in een interview in 2019 dat de ideale “illegaal” iemand was die er gemiddeld uitzag, geen aandacht trok en niet hunkerde naar externe goedkeuring. Mayer en Gisch lijken perfect aan deze omschrijving te voldoen. “Het waren grijze muizen”, aldus een kunstenaar die het paar meerdere keren heeft ontmoet.

Breder netwerk

Er zijn tekenen dat Mayer en Gisch deel uitmaken van een veel breder SVR-netwerk. Kort na hun arrestaties in Ljubljana vertrokken een Griekse vrouw en een Braziliaanse man haastig uit respectievelijk Athene en Rio de Janeiro. Volgens de Griekse autoriteiten ging het om SVR-illegalen die mogelijk gevlucht zijn uit angst dat Mayer en Gisch hun dekmantel zou verraden.