Netanyahu zet omstreden hervormingen op ‘pauze’ na chaos in Israëlische regering

Na weken van massaprotesten in Israël heeft regeringsleider Benjamin Netanyahu maandag een tijdelijke stop aangekondigd op de omstreden justitiehervormingen van zijn regering. “Ik heb besloten om een tweede en derde lezing van deze sessie op te schorten”, vertelde Netanyahu in Jeruzalem. Het wetsvoorstel zal dus ten vroegste eind april in het parlement in stemming worden gebracht.

“We bevinden ons in het midden van een crisis die onze essentiële eenheid bedreigt”, ging hij verder. Netanyahu waarschuwde ook voor een burgeroorlog die niet mag doorbreken. “Iedereen moet zich verantwoordelijk gedragen.”

Eerder op maandag zei minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir dat hij en de premier overeen waren gekomen om de hervormingen uit te stellen.

Landelijke protesten

In heel Israël werden afgelopen nacht massale protesten gehouden nadat Netanyahu zondagavond zijn minister van Defensie de laan had uitgestuurd. Yoav Gallant had in een televisietoespraak opgeroepen tot een pauze van een maand in de omstreden justitiehervorming van de regering, waarop Netanyahu hem prompt ontsloeg. De geplande hervormingen zorgen al maanden voor grote demonstraties en Israël is tot op het bot verdeeld. Tegenstanders waarschuwen dat de regering haar macht wil vergroten ten koste van de onafhankelijke rechterlijke macht.

Maandagmorgen liet ook de Israëlische president Isaac Herzog van zich horen, terwijl zijn functie normaal gezien enkel ceremonieel is. Hij riep Netanyahu op “het wetgevend proces te stoppen, in naam van de eenheid van het volk van Israël en de verantwoordelijkheidszin”. “De mensen zijn in de greep van diepe angst.” De veiligheid, de economie, de samenleving - alles wordt bedreigd, zei hij. “De ogen van het hele volk van Israël zijn op u gericht.”

Waterkanon

Honderdduizenden Israëli’s trokken zondagavond in het hele land de straat op om te protesteren tegen het ontslag van Gallant. Demonstranten blokkeerden wegen en kruispunten op verschillende locaties in het land. Op veel plaatsen ging het protest de hele nacht door. Her en der braken rellen uit, werd het waterkanon ingezet en chargeerde de politie te paard.

In Jeruzalem protesteerden duizenden Israëli’s voor het gebouw van de Knesset, het Israëlische parlement. Elders in de stad blokkeerden demonstranten een weg in de buurt van de woning van Netanyahu, maar het is niet duidelijk of de politicus daar aanwezig was. Het leger werd vanwege de chaotische situatie in staat van paraatheid gebracht, aldus Israëlische media.

‘Niet buigen voor anarchie’

Netanyahu heeft al herhaaldelijk aangekondigd dat hij het wetgevingsproces niet wil vertragen. Maar volgens Israëlische media, op basis van bronnen van de Likoed-partij van Netanyahu, zou hij zondagnacht met verschillende ministers van zijn kabinet overlegd hebben om het omstreden project dan toch te stoppen gezien de chaos in de Israëlische samenleving. Steeds meer reservisten en politieagenten weigeren nog onder de wapens te komen uit protest tegen de hervormingen. Volgens Gallant vormt de tweespalt een directe bedreiging voor Israëls nationale veiligheid, en kon hij dat niet langer verantwoorden.

Netanyahu zou maandagvoormiddag een toespraak geven na de massale protesten van zondagnacht. Maar het tijdstip van de toespraak werd alsmaar uitgesteld, volgens lokale media wegens interne twisten binnen de regering. Verschillende ministers kondigden naar verluidt aan ontslag te zullen nemen als de hervorming wordt afgeblazen.

De premier liet maandagnamiddag voor het eerst sinds het ontslag van Defensieminister Galant van zich horen. Hij riep op Twitter op tot eenheid en tegen het gebruik van geweld. “Ik roep alle demonstranten in Jeruzalem, van rechts en van links, op om verantwoordelijk te handelen en geen geweld te gebruiken. We zijn broeders”, schreef Netanyahu op Twitter. Later kondigde Netanyahu dan de tijdelijke stop voor de hervormingsplannen aan.

De extreemrechtse regeringspartij Joodse Kracht, een cruciale coalitiepartner binnen de regering, wilde niet dat de wet wordt uitgesteld. Minister van Nationale Veiligheid Itamar Ben-Gvir tweette dat de regering “niet mag buigen voor anarchie”.

De Israëlische minister van Financiën Bezalel Smotrich riep maandag eerder op tot tegenbetogingen als reactie op de massale protesten. “Kom naar Jerusalem... Wij zijn de meerderheid. Laat van ons horen”, declareerde de extreemrechtse politicus in een video op Twitter. “We zullen onze stemmen en het land niet laten stelen door hen.” Hij voegde er aan toe dat de hervormingen niet kunnen worden tegengehouden.

In de Knesset ging het werk om de hervorming goedgekeurd te krijgen ondanks alle chaos nog door. In een “stormachtige sessie” keurde het wetgevend comité van het parlement de wetsvoorstellen maandagochtend goed voor behandeling. Oppositieleden hadden twee moties van wantrouwen ingediend tegen de regering, maar die werden weggestemd door de coalitie. Die heeft een meerderheid in het Israëlisch parlement. Een lid van de oppositie hing een Israëlische vlag om de schouders van de commissievoorzitter.

Stakingen

Netanyahu ontsloeg Gallant nadat die in een televisietoespraak had gezegd dat door de premier bepleite omstreden juridische hervormingen niet mogen doorgaan. De hervormingen geven het parlement de mogelijkheid om beslissingen van het Hooggerechtshof met een eenvoudige meerderheid ongedaan te maken. Politici zouden door de hervorming ook meer inspraak krijgen bij de benoeming van rechters. Critici zien daardoor de scheiding der machten in gevaar komen.

In steeds meer sectoren wordt ondertussen opgeroepen tot massastakingen. Zo hebben tientallen dokters in Israëlische ziekenhuizen aangekondigd maandag niet aan het werk te gaan, als reactie op het ontslag van Gallant. Ook een aantal universiteiten is van plan het werk neer te leggen, zo besloten vertegenwoordigers zondagavond tijdens een speciaal overleg.

Ook de grote vakbond Histadrut sloot zich maandagochtend aan bij de stakingen. Het personeel van Ben Gurion International Airport bij Tel Aviv legde het werk meteen neer. Volgens een woordvoerder stijgen er geen vliegtuigen meer op van die luchthaven. “Ik heb een onmiddellijke stopzetting bevolen van vertrekkende vluchten”, zo zei Pinchas Idan, de vakbondsleider op de luchthaven. Ook de twee grootste havens, in Haifa en Ashod, liggen stil. In Jeruzalem hebben duizenden mensen zich bij het parlement verzameld om te protesteren.

Kritiek uit VS

In een mededeling riepen de Verenigde Staten de Israëlische politici vannacht “ten stelligste” op zo snel mogelijk een compromis te vinden, en klonk er ook kritiek op de gerechtelijke hervorming. “Democratische waarden zijn altijd een essentieel onderdeel van de Amerikaans-Israëlische relatie geweest, en moeten dat ook altijd blijven. Democratische samenlevingen worden versterkt door interne controle en de scheiding der machten. Fundamentele aanpassingen aan een democratisch systeem zouden moet de zo grootst mogelijke steun van de bevolking doorgevoerd moeten worden.”

In de nasleep van Gallants ontslag diende ook de Israëlische consul-generaal in New York, Asaf Zamir, zijn ontslagbrief in. “Ik kan deze regering niet langer blijven vertegenwoordigen”, schreef de topdiplomaat op Twitter, waar hij zijn opzegbrief publiceerde. “Ik geloof dat het mijn plicht is om ervoor te zorgen dat Israël een baken van democratie en vrijheid in de wereld blijft.”