Dreigtelefoons, safe spaces en politieke cultuuroorlog: het verhaal achter de afgelaste queer iftar

Dinsdag 21 maart. Op sociale media verschijnt een opmerkelijk bericht van De Roma en Merhaba, een organisatie voor mensen uit de lgbtqia+-gemeenschap met een migratieachtergrond. “Tot onze spijt moeten we de queer iftar in De Roma op 31 maart annuleren.” Beide organisaties willen een veilige plek bieden aan moslims uit de lgbtqia+-gemeenschap om de maaltijd na zonsondergang samen te nuttigen, maar stellen vast dat ze die niet kunnen garanderen. “Hun en onze veiligheid zijn prioritair.”

De aankondiging doet meteen een vurig maatschappelijk debat oplaaien. Antwerps cultuurschepen Nabilla Ait Daoud (N-VA) heeft het over “cancel culture”, Vlaams minister van Gelijke Kansen Bart Somers (Open Vld) dringt aan om het evenement toch te laten doorgaan, en belangrijke stemmen uit de queer moslimgemeenschap laten weten hoe jammer het is dat lotgenoten nog altijd zo moeilijk uit de kast kunnen komen.

Opvallend: als de organisatoren concrete details over de bedreigingen gevraagd worden, kunnen ze die niet geven. Aanvankelijk hebben ze het over “onrustwekkende signalen”, zowel op sociale media als via fysieke bedreigingen. Bij een onderzoek door deze krant worden geen aanwijzingen voor die bedreigingen op sociale media gevonden. De Antwerpse politie vindt ze ook niet, en laat weten dat er geen klacht werd ingediend.

Burgemeester Bart De Wever (N-VA) doet er maandag op de Antwerpse gemeenteraad nog een schepje bovenop. “Het is een heel rare zaak”, zegt hij daar. “We vonden online negatieve commentaren, maar die vallen binnen de vrijheid van meningsuiting. Bedreigingen hebben we niet gevonden. Er is ook niet gevraagd maatregelen te nemen om het evenement in een veilige omgeving te kunnen laten doorgaan.”

Dreigtelefoontjes

De burgemeester wijst vooral op de vreemde houding van de organisatoren. Zij willen tegenover de politie geen details kwijt over fysieke bedreigingen. “Maar ondertussen is wel de hele samenleving gemobiliseerd en werd de moslimgemeenschap in een bepaald daglicht gesteld.”

Zijn de organisatoren te makkelijk geplooid? Of hadden ze goede redenen om het evenement te schrappen? Danielle Dierckx, de baas van De Roma, verduidelijkt tegenover De Morgen dat het over “allerhande bedreigingen” gaat ten aanzien van individuen, “zowel telefonisch als op sociale media”. Meer willen zij noch Merhaba hierover kwijt. Andere bronnen stellen dat een medewerker met migratieroots van De Roma meerdere malen telefonisch zou zijn bedreigd.

Op het eerste zicht lijkt De Wever dus een punt te hebben, want er zijn inderdaad geen expliciete bedreigingen terug te vinden. Ook een aanslag of grote geweldpleging lijkt niet meteen te moeten worden gevreesd. Maar of er niets aan de hand was? Dat is een andere vraag.

In se gaat dit om een fundamentele visie op emancipatie. Moeten jonge leden van de lgbtqia+-gemeenschap op de barricades gaan staan in het belang van het hogere goed, desnoods met tien politieagenten en vijf nieuwscamera’s voor de deur? Of is het vooral belangrijk dat ze kunnen samenkomen in een ‘safe space’, waar ze onder gelijkgezinden zichzelf kunnen zijn?

De organistoren van de iftar verkiezen de tweede optie. De drempel om in te gaan tegen kritische familieleden of vrienden in Borgerhout is immers hoog, klinkt het, zeker voor wie zich nog niet overal heeft geout. “Het is makkelijk spreken voor wie zelf niet in de vuurlinie staat”, zegt Selin Babacan van Merhaba.

Politieke recuperatie

De principiële discussie over safe spaces woedt al langer. Terwijl ze volgens de ene belangrijk zijn om in alle veiligheid zichzelf te kunnen zijn, vormen ze voor anderen net een bedreiging. Als iedereen zich terugplooit in het eigen kamp, hoe worden we daar als maatschappij beter van? Onlangs veroorzaakte activist Yassine Boubout nog een forse discussie op Twitter door te stellen dat hij nooit een restaurant binnenstapt “als dat meer dan 60 procent wit is”. Het Gentse café Blond kreeg dan weer de volle laag toen het alle cismannen verzocht het pand te verlaten.

Voor De Wever past de kritiek op de iftarorganisatie vooral ook in het plaatje van zijn antiwokediscours, waarbij hij lijkt te suggereren dat minderheidsgroepen niet meer tegen een stootje kunnen. Dat hij nu doet uitschijnen dat De Roma de moslimgemeenschap voor niets in een slecht daglicht heeft geplaatst, steekt wel bij het linkse bestuur van Borgerhout. Districtsburgemeester Marij Preneel (Groen) liet vorige week weten hoezeer ze de “politieke recuperatie” betreurde.

Tussen het Antwerpse stadsbestuur en het linkse districtscollege van Borgerhout, samengesteld door Groen, Vooruit en PVDA, zit het al langer scheef. De voorbije jaren botsten ze meermaals, of het nu over de groenruimte op het Moorkensplein, de sluiting van buurtloketten of de verblijfsrechten van nieuwkomers ging.

Toch doet het incident ook binnen het Antwerpse stadsbestuur kritiek opborrelen. Dat niemand van de iftardeelnemers klacht indiende bij de politie, zegt volgens sommigen iets over het wantrouwen tegenover deze diensten. Bovendien doet de heisa jonge queers mogelijk twee keer nadenken voordat ze nog eens ingaan op een uitnodiging.