‘De liberalen staan geïsoleerd’: professor Dave Sinardet over de nachtelijke begrotingsgesprekken

Waarom is de begrotingscontrole alweer nachtwerk geworden?

“Dat is een typisch onderdeel van de Belgische politieke cultuur, een uiting van een redelijk ziekelijk uitstelgedrag. Dat is iets typisch Belgisch. In het buitenland zie je dat veel minder. Niet dat het elders nooit voorkomt, maar bij ons is het - ook op Vlaams niveau overigens - echt wel tot een kunst verheven. Op den duur begint men zich daar ook aan aan te passen. Dat zag je bijvoorbeeld bij de begrotingsopmaak in oktober, waar ze pas laat met de onderhandelingen zijn begonnen vanuit de idee ‘als de deadline er niet is, lukt het toch niet’.

“Een zogezegd voordeel van die nachtelijke onderhandelingen is dat partijen aan hun achterban kunnen tonen dat ze hebben gestreden, dat ze zich niet hebben laten doen. Soms is het ook een bewuste uitputtingsslag, waarbij men hoopt dat sommigen uit vermoeidheid overstag gaan. Maar de echte verklaring is vooral: zolang er geen echte externe druk is, lukt het niet.”

Is die druk er dan niet? Moet de begroting niet ten laatste op 31 maart, morgen dus, binnen zijn voor Europa?

“Dat is niet echt een harde deadline. Bovendien, wat is nog wel een harde deadline als je lijdt aan uitstelgedrag? De regering mikte op de start van de paasvakantie, omdat veel ministers dan traditioneel ook zelf op vakantie vertrekken en de politiek stil ligt. Als de vakantie in het gedrang komt, kan dat de druk wel verhogen.”

Vanmiddag wordt premier Alexander De Croo (Open Vld) in de Kamer verwacht voor het vragenuurtje. Is dat niet traditioneel het doel van de regering?

“Dat was initieel het doel, zeker van de premier. Op die manier geef je zo'n akkoord meer zichtbaarheid. En De Croo weet ook dat de regering veel kritiek krijgt als er geen akkoord is. Maar het is twijfelachtig of ze die deadline nog halen.”

Waar lopen de gesprekken op vast?

“De premier heeft een voorstel op tafel gelegd wat vooral bij de socialisten zwaar op de maag valt: het schrappen van de vierde fase van de verhoging van de minimumpensioenen en -uitkeringen. De Croo hoopt zo 1,8 miljard euro of 0,3 procent van het bbp te besparen. Dat ligt zeer moeilijk voor de socialisten, vooral omdat een van hun belangrijkste verkiezingsbeloftes was om de minimumpensioenen op te trekken naar 1.500 euro. Dat bedrag is nu zonder die vierde fase al wel bereikt, maar door de indexatie. Dat is voor de socialisten enkel een normale aanpassing aan de levensduurte, geen echte verhoging. Nu die verhoging niet doorvoeren, zou volgens de socialisten woordbreuk zijn.

“Ik denk dat er weinig marge is. Voor de socialisten is dit één van hun trofeeën, en voor de PS komt daar nog bij dat in Frankrijk al weken protesten aan de gang zijn tegen de pensioenhervorming daar. Je mag niet onderschatten hoeveel daar in Franstalig België naar gekeken wordt. Nu een beloofde verhoging schrappen, op een jaar voor de verkiezingen en met de hete adem van de PVDA in de nek, ligt voor de PS zeer moeilijk.

“Maar het zijn zeker niet alleen de socialisten die op de rem staan. Ook de groenen en cd&v zien het niet zitten om te raken aan de geplande verhoging van pensioenen en uitkeringen. Eigenlijk staan de liberalen hier geïsoleerd. Het is echt een ideologische discussie.”

Waarom is deze begrotingscontrole alweer zo moeilijk? Vorige week had de regering-De Croo toch nog een meevaller: het begrotingstekort zou de komende jaren 5 miljard minder hoog uitvallen dan aanvankelijk geraamd. Maakt dat de gesprekken niet gemakkelijker?

“Nee, eerder integendeel. Want tegelijk zijn er onrustwekkende signalen gekomen over ons begrotingstekort, met een aantal alarmerende analyses van het Agentschap voor de Schuld en de Nationale Bank. Die twee zaken samen - eerst de alarmerende signalen, daarna de geruststelling - zorgen dat men het bij de start van de onderhandelingen al niet eens was over wat er bij de begrotingscontrole precies moet gebeuren. De liberalen verwijzen naar die alarmsignalen, en willen dus besparen. De linkerzijde wijst er dan weer op dat de begroting sinds oktober positief geëvolueerd is, en dat de regering dus weinig moet doen. Vooral Ecolo vindt dat er niet bespaard moet worden, maar geïnvesteerd.

“Het is opvallend hoe groot de inzet van deze begrotingscontrole zo is geworden. In oktober is er een begroting afgesproken, en enu is het de bedoeling om te controleren of alles op koers ligt. Normaal gezien hoeft dat niet zo’n grote onderhandeling te zijn, maar die verschillende interpretatie van de situatie maakt er een ideologische strijd van.”

“Ik verwacht hetzelfde verhaal als in oktober, waar ze uiteindelijk met allerlei kleinere maatregelen kwamen, zoals de auteursrechten of de verhoging van de accijnzen op tabak. Dit zal volgens mij weer uitmonden in een typisch Belgisch compromis: een inspanning, maar dan van minder dan 0,3 procent, voor de liberalen, verspreid over wat besparingen en nieuwe inkomsten, zonder aan grote taboes te raken.”