Een zoveelste evenwichtsoefening tussen rechts en links: drie vragen bij het begrotingsakkoord van Vivaldi

1. Wat staat er in het akkoord?

Een marathonvergadering van meer dan zeventien uur heeft donderdag dan toch een doorbraak opgeleverd. De regeringspartijen Open Vld, MR, PS, Vooruit, Groen, Ecolo en cd&v zijn het eens om het Belgisch begrotingstekort van 27 miljard euro – gespreid over twee jaar – te verlagen met 1,76 miljard euro. Het gaat om een inspanning van iets minder dan 0,3 procent van het bbp.

Het voorstel van premier Alexander De Croo (Open Vld) om te besparen op de verhoging van de minimumpensioenen wordt – na zware onderhandelingen met PS – deels overgenomen. De vierde en laatste schijf in 2024 zal met zowat een derde worden ingeperkt. Door de hoge inflatie en snel opeenvolgende indexeringen zitten de minimumpensioenen nu al boven de in het regeerakkoord afgesproken grens van 1.500 euro netto. De besparing op de vierde schijf zou inhouden dat iemand met een minimumpensioen maandelijks 6 à 8 euro minder krijgt dan gepland.

Bij de werkloosheidsuitkeringen, inkomensgarantie voor ouderen en uitkeringen voor arbeidsongeschikten wordt de verhoging in 2024 wel volledig geschrapt. Die uitkeringen zullen alleen geïndexeerd worden. Alles samen leveren deze besparingen 357 miljoen euro op.

Verder kiest de regering-De Croo ervoor om geld te zoeken via een reeks kleinere ingrepen. Belangrijk voor de linkse partijen is dat er volgend jaar 334 miljoen euro extra opgehaald wordt via de invoering van een strenge minimumbelasting op multinationals. Het definitief ziektepensioen voor ambtenaren verdwijnt. Op die manier wil men vermijden dat te veel mensen voorgoed aan de kant gezet worden. Er komen ook hogere accijnzen op tabak (34 miljoen) en er wordt geprofiteerd van onderbenutting in de gezondheidszorg (100 miljoen) – twee klassieke sluitposten.

Wat betreft de arbeidsmarkt, waar de regering blijft streven naar een werkzaamheidsgraad van 80 procent tegen 2030, zal wie een opleiding heeft gekregen voor een knelpuntberoep straks een gepaste baan niet meer kunnen weigeren. Aan de uitkeringen wordt niet geraakt.

Opvallend nog: de extra inkomsten die voortvloeien uit de Russische tegoeden die geparkeerd staan in België (625 miljoen euro) worden door de regering aangewend om de hulp aan Oekraïne te bekostigen. Het gaat dan om sociale hulp aan vluchtelingen hier of hulp aan het land zelf.

2. Zijn we nu uit de gevarenzone?

Zowel de rechtse als linkse regeringspartijen tonen zich al bij al tevreden met het eindresultaat van de begrotingscontrole. Vivaldi is nu eenmaal een regering met zeven partijen: eerder is al gebleken hoe moeilijk het is om dan een compromis te vinden. Voor de oppositie is het – uiteraard – lang niet genoeg. “Deze oefening is een flop”, oordeelt Sander Loones, de begrotingsexpert van N-VA.

Volgens de liberalen is het belangrijk dat de regering-De Croo beetje bij beetje blijft hervormen om België uit de budgettaire gevarenzone te halen. Het beeld van België als een land dat op het randje van de afgrond balanceert – een beeld waar oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang graag mee uitpakken – moet vervagen. “Wij willen echt vermijden dat ons land in vizier van financiële markten komt”, reageert een hooggeplaatste liberaal. Dat dit beeld het imago van premier De Croo als goede bestuurder in moeilijke tijden geen deugd doet, speelt uiteraard ook een rol.

Met een tekort van 27 miljard euro, dat volgens het monitoringcomité oploopt tot 36 miljard in 2028 door de vergrijzing, heeft België helaas weinig rooskleurige vooruitzichten. Ratingbureau Fitch heeft er al mee gedreigd de kredietscore van België te verlagen, omdat onze financiën verslechteren. Ook de Nationale Bank heeft al gewaarschuwd dat we “op de muur” afstevenen.

De Croo zelf verdedigt het budgettaire huiswerk van zijn ploeg. “Als je kijkt naar de bruto-inspanning van deze begrotingscontrole, met de extra uitgaven voor bijvoorbeeld de strijd tegen de drugscriminaliteit, dan gaat het om een inspanning van 2,65 miljard euro”, aldus De Croo donderdagnamiddag in het parlement. Hij benadrukt dat de corona- en energiecrisis de regering ertoe verplicht hebben om de voorbije jaren (veel) meer uit te geven dan voorzien.

3. Hoe moet het nu verder met Vivaldi?

Het akkoord over de begrotingscontrole kan niet verbergen dat de regering stilaan met verkiezingskoorts kampt. 2024 komt elke dag een beetje dichterbij.

Vooral op de lijn tussen De Croo en de socialistische familie lijkt steeds meer ruis te zitten. Bij Open Vld hebben ze het gevoel dat PS de premier “geen echt succes meer gunt”. Het is een publiek geheim dat PS-voorzitter Paul Magnette spijt heeft van zijn beslissing om het premierschap eind 2020 aan de liberalen te laten. En dat Magnette ervan overtuigd is dat hij het beter zou kunnen, met meer begrip voor zijn coalitiepartners. In februari heeft Magnette zich dan ook al geout als kandidaat-premier na de verkiezingen in de lente van 2024. Opvallend vroeg.

Omgekeerd hebben de socialisten het gevoel dat premier De Croo te weinig rekening houden met hun ‘rode lijnen’. Het liberale offensief van de voorbije dagen rond de laatste schijf van de verhoging van de minimumpensioenen wordt aanzien als een rechtstreekse aanval op een van de belangrijkste linkse trofeeën in het regeerakkoord van Vivaldi. Een trofee waarmee de socialisten willen uitpakken bij de verkiezingen. De verhoging van de minimumpensioenen moet dienen als een bewijsstuk dat PS het verschil maakt – in tegenstelling tot het uiterst-linkse PTB.

Intussen blijft het wachten op de beloofde hervormingen rond fiscaliteit en pensioenen. Het fiscaal plan van minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) zal pas na Pasen behandeld worden. Er zijn ook dringend meer maatregelen nodig om de vergrijzing te counteren. De Croo belooft alvast vooruitgang: “De werkstukken liggen klaar. Dat is de volgende stap.” Afwachten of hij de tegenstellingen tussen rechts en links in zijn regering straks nog overbrugd krijgt.

Na Pasen beginnen de partijcongressen in aanloop naar de verkiezingen een jaar later: doorgaans is dat geen tijd van toegeeflijkheid. Eerder integendeel.