AI-tool Midjourney legt indrukwekkende resultaten voor, maar illustratoren vrezen voor hun job, én voor misbruik

Pausen zijn doorgaans alleen wereldnieuws wanneer ze aantreden, schofferende uitspraken doen of ziek zijn. Begin deze week leek het heel even alsof paus Franciscus die traditie doorbrak. Op sociale media gingen beelden viraal die toonden hoe de 86-jarige man in een hippe pufferjas over straat liep. Met een groot zilveren kruis rond zijn nek leek het even alsof Franciscus op weg was om een samenwerking met Kanye West aan te gaan, maar die illusie werd snel doorprikt.

Het beeld was namelijk een creatie van Midjourney, de AI-toepassing die sinds juli vorig jaar toegankelijk is voor het brede publiek. Het gaat om generatieve kunstmatige intelligentie, wat betekent dat gebruikers het systeem beelden kunnen laten creëren door enkele zinnen tekst in te voegen. Een kikker die in een sauna zit, bijvoorbeeld. Of een verfilming van het wereldkampioenschap voetbal in de stijl van gelauwerde filmregisseurs als Quentin Tarantino of Wes Anderson.

Op sociale media kunnen de beelden op evenveel bewondering als kritiek rekenen. Midjourney is gespecialiseerd in artistieke beelden en maakt een bijzonder inventieve indruk. Tegelijkertijd is het opvallend dat velen de beelden van de paus meteen als waarheidsgetrouw bestempelen en er zich verder geen vragen bij stellen. Verspreiders van nepnieuws krijgen met generatieve algoritmen als Midjourney of concurrent Stability AI een handig nieuw wapen in handen. De grootste verontwaardiging komt echter uit artistieke hoek. Wereldwijd maken illustratoren zich momenteel ernstig zorgen over de manier waarop de artificieel intelligente toepassingen hun werk gebruiken en oneerlijke concurrentie veroorzaken.

De output van een toepassing als Midjourney oogt creatief, maar doctoraatsonderzoeker op het domein van AI Pieter Delobelle (KU Leuven) vertelt dat er nooit iets gecreëerd wordt dat écht nieuw is. Het algoritme kan pas beelden genereren als het genoeg bestaande werken gezien heeft en dus getraind is. “De zogezegde verfilmingen van het wereldkampioenschap voetbal zien er misschien creatief uit, maar het gaat dus om een combinatie van alle data die in de training zat.”

Rechtszaak

De manier waarop de generatieve algoritmes leren uit bestaande werken, ligt gevoelig bij kunstenaars. Zij gaven meestal geen toestemming aan de ontwikkelaars om hun werken te gebruiken. In januari dienden drie Amerikaanse artiesten daarom klacht in tegen Midjourney en Stability AI omdat hun auteursrecht volgens hen niet gerespecteerd werd. De uitspraak in de zaak kan een precedent zijn, en wordt daarom zowel door bedrijven als door kunstenaars met veel aandacht gevolgd.

In ons land is illustrator en animator Lander Strijbol een van de kunstenaars die ervoor pleit om duidelijke regels rond het gebruik van generatieve algoritmes vast te leggen. Hij is ervan overtuigd dat veel kleinere opdrachten in de toekomst door artificieel intelligente systemen overgenomen zullen worden, zo liet een kleine klant hem eerder weten dat ze hun artwork voortaan via Midjourney zouden maken.

“Grote bedrijven doen er voorlopig niet aan mee omdat er geen copyright vastgelegd kan worden op de AI-creaties.” Het is via zo’n toepassing ook veel lastiger om als opdrachtgever feedback te geven en aanpassingen te vragen. “Maar voor kleine zelfstandigen is er nu al concurrentie omdat er op populaire platformen als Kickstart wel met AI vervaardigde producten verkocht worden. Terwijl dat net een medium is dat artiesten al jaren gebruiken om hun werk aan de man te brengen.”

Het is begrijpelijk dat niet alle illustratoren even warm worden van de gedachte dat een deel van hun takenpakket uitgevoerd kan worden door een AI-systeem, maar mogelijk is het interessanter om de tendens te omarmen dan ertegen te vechten. “Ik ben fan van cocreatieve systemen waarbij kunstenaars zelf de technologie aansturen. Ik geloof dat dat in de toekomst vaker zal gebeuren”, zegt Delobelle. Opdrachtgevers kunnen bijvoorbeeld AI gebruiken om een moodboard samen te stellen voor de illustrator met wie ze samenwerken. En in een tijdperk waarin machines snel output leveren, is het best mogelijk dat de creatieve output van een échte mens net meer waardering krijgt.

Illustratrice Caroline Vermeir, die met Studio Caro onder meer illustraties voor deze krant maakte, is er eveneens van overtuigd dat technologie de mens kan helpen, maar niet kan vervangen. “Iets dat gecreëerd is door een mens met een bewustzijn en ideeën, zal voor mij in alles essentieel blijven”, zegt ze. Al zal wie eerder al weinig belang aan illustraties hechtte, waarschijnlijk niet aarzelen om het werk uit te besteden aan artificiële intelligentie. Vermeir volgt de evolutie daarom op de voet op, en pleit er ook voor om duidelijkere regels op te stellen over welke beelden door artificieel intelligente toepassingen gebruikt mogen worden. “Midjourney verdient ook geld aan zijn algoritme omdat gebruikers ervoor moeten betalen. Dat is ethisch niet oké, en dat is nog zacht uitgedrukt. Ze denken vooral aan zichzelf, en staan er niet bij stil hoeveel tijd het kost om de afbeeldingen te creëren waarop hun systeem gestoeld is. Ze zijn niet heel erg begaan met auteursrechten.”