"Gestresseerde" planten maken geluiden die sommige dieren waarschijnlijk kunnen horen (maar de mens niet)

Het is al langer duidelijk dat planten die reageren op stress zichtbare, chemische en tastbare signalen produceren, waarop andere organismen kunnen reageren. Maar tot nu was er nog niet voldoende onderzocht of planten ook geluiden konden uitzenden die door andere organismen opgepikt zouden kunnen worden. 

En dat blijkt dus wel het geval te zijn. Planten die water nodig hebben of waarvan de stelen onlangs zijn afgesneden produceren tot ongeveer 35 geluiden per uur, hebben de auteurs van de nieuwe studie ontdekt. Planten die voldoende water gekregen hebben zijn dan weer veel "stiller" en maken slechts ongeveer één geluid per uur.

Toch zal jij dat geluid zelf nog nooit gehoord hebben. Het gaat immers om ultrasone geluiden, met een frequentie van ongeveer 20-100 kilohertz (kHz). De geluiden zijn dus zo hoog dat maar heel weinig mensen ze kunnen horen. Maar sommige dieren horen ze waarschijnlijk wel. Het gaat dan om vleermuizen, muizen en motten. Zij leven mogelijk in een wereld vol plantengeluiden.

Om de planten te beluisteren hebben Lilach Hadany van de universiteit van Tel Aviv in Israël en haar collega's voor hun onderzoek tabaks- en tomatenplanten in kleine bakken gezet die uitgerust waren met microfoons.  

Die microfoons pikten alle geluiden van de planten op, zelfs als de onderzoekers ze niet konden horen. De geluiden waren vooral duidelijk hoorbaar bij planten die te weinig water (gekregen) hadden of recent gesnoeid waren. Als de geluiden lager en sneller worden weergegeven, "is het een beetje zoals popcorn - heel korte klikken", zegt Hadany. "Het zingt niet." 

Maar hoe kunnen planten dan geluid maken? Volgens de onderzoekers gebeurt dat via hun xyleem, een weefsel dat zorgt voor het transport van water en voedingsstoffen van hun wortels naar hun stengels en hun bladeren. 

Water wordt daar bij elkaar gehouden door oppervlaktespanning, net zoals water dat door een rietje wordt gezogen. Wanneer zich een luchtbel vormt of breekt in het xyleem, kan dit een klein ploffend of ploppend geluid maken. Maar het exacte mechanisme vereist verder onderzoek, zegt Hadany.

Volgens de onderzoekers zijn tabaks- en tomatenplanten geen uitzonderingen. Ook tarwe, maïs en wijndruiven zouden geluid maken wanneer ze dorst hebben. 

Eerder had het team van Hadany ook al onderzocht of planten van hun kant geluiden kunnen "horen" en ontdekt dat een bepaalde bloemensoort (de teunisbloem) zoetere nectar afgeeft wanneer ze wordt blootgesteld aan het geluid van een vliegende bij.

Toch mag de conclusie dat plantengeluiden zowel het gedrag van planten als van dieren beïnvloeden volgens Graham Pyke, een gepensioneerde bioloog aan de Macquarie University in Sydney, Australië, gespecialiseerd in milieuwetenschappen, daarmee wel nog niet getrokken worden. 

Pyke heeft er ook twijfels bij of dieren wel naar die plantengeluiden "luisteren". "Het is onwaarschijnlijk dat ze het geluid op zulke afstanden echt kunnen horen", zegt hij. Volgens hem zijn de geluiden nog altijd te zwak. Verder onderzoek moet hier meer duidelijkheid over brengen, maar hij zegt wel dat hij volkomen bereid is te accepteren dat planten die geluiden in bepaalde omstandigheden voortbrengen.