Verrassend: ook in bossen gaan insecten er sterk op achteruit

Bossen staan volop in de belangstelling vanwege de rol die ze spelen in de strijd tegen de opwarming en door de schade die ze opgelopen hebben door de hete en droge zomers. 

Naast de mens zijn ook veel diersoorten afhankelijk van de ecosystemen die bossen vormen, en de meeste daarvan zijn insecten. Over de veranderingen in de populaties van insecten die als schadelijk gezien worden, zoals schorskevers, is behoorlijk wat geweten maar over de toestand en de evolutie van de vele andere insectenpopulaties in bossen is veel minder bekend. 

Om daar verandering in te brengen, onderzocht een Duits team onder leiding van de Technische Universität Darmstadt en de Technische Universität München de evolutie van de populaties van 1805 insectensoorten tussen 2008 en 2017. 

Ze deden hun onderzoek, het grootste in zijn soort in Centraal-Europa, in drie bosgebieden: het Nationaal Park Hainich in Midden-Duitsland, het Biosfeerreservaat Schwäbische Alp in het zuidwesten van Duitsland en het Biosfeerreservaat Schorfheide-Chorin, het grootste aaneengesloten bosgebied van Duitsland, in het noordoosten. 

De resultaten waren niet wat de onderzoekers verwacht hadden: bij het grootste deel van de onderzochte soorten bleken de populaties verminderd te zijn.  

Dat de insectenpopulaties afnemen in landbouwgebied, is al veel langer bekend, maar daarvoor zijn er volgens de onderzoekers dan ook duidelijk aanwijsbare oorzaken. Ze noemen onder meer de grote veranderingen in het grondgebruik door de intensieve landbouw, het gebruik van pesticiden, het verwijderen van hagen en bomenrijen en de toegenomen maïsteelt.

Maar de achteruitgang van insecten in de Europese bossen stelt hen voor een raadsel. Van zulke verstoringen is er namelijk geen sprake in bossen, toch hebben ze een duidelijke afname vastgesteld van vooral grotere en veel voorkomende insectensoorten. 

Bij de plantenetende insecten namen de populaties van iets meer soorten toe dan er soorten waren die een afname kenden, maar bij roofdiersoorten en soorten die leven van dood hout, gingen duidelijk meer soorten achteruit. 

Opvallend was dat bossen met veel naaldbomen, die in de onderzochte bosgebieden slechts zelden van nature voorkomen maar er aangeplant zijn, een grotere afname vertoonden dan inheemse beukenbossen. 

Bovendien was de achteruitgang in onbeheerde beschermde bossen minder ernstig dan in intensief beheerde bossen.

"Meer dan 60 procent van de onderzochte insectensoorten ging er op achteruit", zei doctor Michael Staab van de TU Darmstadt, de hoofdauteur van de studie. "Dit zal zeer waarschijnlijk gevolgen hebben voor alle organismen in onze bossen, aangezien de voedselketen aangetast kan worden."

De achteruitgang van insecten is een niet te onderschatten probleem. Een zeer groot deel van onze voedingsgewassen heeft insecten nodig voor de bestuiving. Bovendien vormen de diertjes onontbeerlijke schakels in allerlei ecosystemen: ze breken bladeren en hout af, beheersen de populaties van andere insectensoorten waardoor ze plagen voorkomen en dienen als voedsel voor talloze andere diersoorten.

"Onze bossen ondergaan drastische veranderingen als gevolg van de klimaatcrisis. We proberen momenteel te begrijpen hoe dit de insectenpopulaties beïnvloedt", zei professor Nico Blüthgen van de TU Darmstadt. 

Gelet op de klimaatverandering is het volgens het team nodig te onderzoeken welke invloed de toenemende droogte en de daarmee gepaard gaande veranderingen in de inheemse bossen, hebben op de evolutie van de insectenpopulaties. Vermoed wordt dat die factoren een negatieve invloed hebben.

Op basis van de bevindingen uit hun studie stellen de onderzoekers dat een gericht beheer van de bossen, met het bevorderen van een meer natuurlijke samenstelling van de bossen met inheemse boomsoorten en minder bomenkap, de achteruitgang van de insecten in onze bossen kan helpen afremmen.

De studie van het Duitse team is gepubliceerd in Communications Biology. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van het persbureau IPS en een persmededeling van de Technische Universität Darmstadt.