CHECK - Valse bewering over Antwerpse handjes en koloniaal verleden van België duikt weer op
Op Twitter wordt opnieuw beweerd dat het streekproduct Antwerpse handjes zou verwijzen naar de afgehakte handen van de Congolezen tijdens het koloniale verleden van België. Dat klopt niet: de Antwerpse handjes verwijzen naar de ontstaanslegende van de stad. De claim gaat vermoedelijk al een decennium rond op het internet.
In het kort: Volgens een tweet van het account "Africa Archives" zou het streekproduct Antwerpse handjes verwijzen naar de afgehakte handen van de Congolezen tijdens de koloniale periode van België.
Maar? Dit klopt niet. De Antwerpse handjes werden geïntroduceerd in 1934 en de vorm komt voort uit een legende over de Gallo-Romeinse stichting en naamgeving van de stad Antwerpen. De valse claim circuleert al minstens een decennium lang op het internet.
Op het Twitteraccount Africa Archives verscheen een paar dagen geleden deze post. Hij werd zo’n 600.000 keer bekeken. Africa Archives brengt verhalen uit het Afrikaanse continent, maar doet dat niet altijd even waarheidsgetrouw.
In de post wordt beweerd dat de koekjes en chocolade in de vorm van handen zouden verwijzen naar de afgehakte handen van de Congolezen tijdens de koloniale periode onder de Belgische koning Leopold II. Dat klopt niet. Het gaat om "Antwerpse handjes", een typisch gebakje of chocolaatje van de stad. Ze werden voor het eerst geïntroduceerd in 1934 na een wedstrijd van de Antwerpse Meesterbakkers. De vorm komt voort uit een legende over de Gallo-Romeinse stichting en naamgeving van de stad Antwerpen.
De legende gaat dat een reus, Antigoon, tol had geheven op de doorvaart over de Schelde en de handen afhakte van de zeelieden die niet konden betalen. Brabo, een Romeinse soldaat, wou hier een einde aan maken en in een gevecht hakte hij de rechterhand van de reus af en daarna ook zijn hoofd. Voor hij vertrok, gooide hij de rechterhand van de reus in de Schelde.
Bewering gaat al jaren rond
Het valse achtergrondverhaal verscheen al eerder op het account van Africa Archives in maart 2021. Lead Stories schreef er toen deze factcheck over. De burgemeester van Antwerpen, Bart De Wever, reageerde toen ook via een Facebookpost op de heisa.
Eind vorig jaar verscheen het verhaal opnieuw op Facebook en ook op TikTok worden er video’s over gemaakt. Nochtans reageerden veel mensen zowel op de post op Twitter van dit jaar als die van 2021 dat dit verhaal niet klopt. Bij de post op Facebook heeft Facebook zelf erbij gezet dat dit verhaal niet klopt.
Oud symbool
Een ook al kwamen de gebakjes er pas in het begin van de twintigste eeuw, de Antwerpse handen als symbool voor de stad dateren van een periode ver voor Leopold II Congo koloniseerde. Volgens het stadsarchief werden de handen al in de zestiende eeuw op wapenschild van de stad Antwerpen geplaatst. Daarbij zou de rechterhand symbool staan voor het voorrecht op stapel en opslag en de linkerhand voor de tolvrije doorvaart op de Westerschelde.
De Antwerpse stadsbrouwerij De Koninck zette de handen bij haar oprichting in 1833 ook in haar logo. Dat is 52 jaar voor Congo in 1885 onder het bewind van Leopold II kwam.
Wie zit er achter het account?
Het account African Archives wordt beheerd door Walter Gido. Hij noemt zichzelf een gepassioneerde Afrikaan. Volgens zijn LinkedIn-profiel is hij afkomstig uit Nairobi, Kenia. De missie van het profiel is naar eigen zeggen het verloren verleden van Afrika te verzamelen en in de kijker te zetten.
Waarom de claim nu opnieuw op het account verschijnt, is onduidelijk. VRT NWS heeft Walter Gido van Africa Archives proberen te contacteren, maar kreeg voorlopig geen reactie. De kans is groot dat hij de claim opnieuw gepost heeft, omdat hij zag dat deze nog steeds rondging op sociale media.
Wat de oorsprong van de claim is, is moeilijk te achterhalen. Maar op basis van een omgekeerde zoekopdracht met de foto van de Antwerpse handjes kunnen we wel met zekerheid zeggen dat deze claim al minstens een decennium lang rondgaat op het internet. In 2014 dook hij al op in dit Zweedse magazine over literatuur.
In deze video leggen we uit hoe je zelf kan achterhalen wanneer een foto genomen is:
Conclusie
- Volgens een tweet van Africa Archives zou het streekproduct Antwerpse handjes verwijzen naar de afgehakte handen van de Congolezen tijdens de koloniale periode in België.
- Dit klopt niet, de Antwerpse handjes verwijzen naar de ontstaanslegende van de Stad Antwerpen.
- De twee handen komen bovendien al eeuwenlang voor in de Antwerpse symboliek. Zo stonden ze in de zestiende eeuw al op het wapenschild en in 1833 op het logo van brouwerij De Koninck. De kolonisatie van Congo onder Leopold II begon pas in 1885.
- Deze claim gaat al minstens een decennium lang rond op het internet en op sociale media.
- We beoordelen deze claim als niet waar.
Meer informatie over de factchecks van VRT NWS lees je in dit artikel.
Je vindt onze factchecks ook terug bij deCheckers, samen met betrouwbare factchecks van andere Vlaamse redacties. Zoek je meer verhalen van VRT NWS over factchecking desinformatie of online bedrog? Die vind je hier.
Wil je iets laten checken? Stuur ons dan een mail via check@vrtnws.be of vul je vraag in op de website van deCheckers.
VRT NWS is erkend lid van de International Fact-Checking Organisation.