Europese ruimtesonde start binnen een week aan jarenlange reis naar Jupiter

'Juice' staat voor ‘Jupiter Icy Moons Explorer'. Het onbemande ruimtevaartuig zou tegen midden 2031 bij Jupiter moeten aankomen, om er onder meer de atmosfeer, de magnetische omgeving en de ringen van de gasplaneet te onderzoeken. Veel aandacht gaat er ook naar drie ijsmanen van Jupiter: Europa, Ganymedes en Callisto. Die manen bevatten onder hun ijskorst vermoedelijk oceanen met vloeibaar water, en Juice zal bijvoorbeeld nagaan of er ooit leven is ontstaan in die oceanen. De ruimtesonde zal tijdens de missie in totaal 35 keer langs een van die manen vliegen.

Eind 2034 zal 'Juice' dan in een baan worden gebracht rond een van die manen, Ganymedes. Dat is ook de grootste maan in het zonnestelsel. En aan het einde van de missie, in maart 2035, zal de sonde gecontroleerd neerstorten op die maan.

De missie is goed voor een aantal primeurs. Zo zal 'Juice' het eerste ruimtevaartuig ooit zijn dat in een baan om een andere maan dan de onze wordt gebracht. En onderweg, normaal in augustus 2024, zal de sonde voor het eerst een maan-aardezwaartekrachtslinger uitvoeren om zo stuwstof te besparen.

Er zijn onderweg naar Jupiter nog gelijkaardige zwaartekrachtslingers gepland langs Venus en de aarde, waarbij van de zwaartekracht van de planeet wordt gebruikgemaakt om de richting en de snelheid van het ruimtetuig te wijzigen. 'Juice' zal overigens ook de zwaartekracht van Jupiter gebruiken om in de baan rond Ganymedes te raken.

Er is ook een Belgische inbreng bij de missie. Zo is de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) naar eigen zeggen betrokken bij vier van de tien instrumenten aan boord. Twee ervan - een magnetometer (J-MAG) en een radiowetenschappelijk experiment (3GM) - zijn instrumenten om het binnenste van de manen te onderzoeken, de laserhoogtemeter GALA zal de getijden van Ganymedes meten en een topografische kaart maken van de maan, en het vierde instrument is een spectrometer (MAJIS). Daarmee zullen eigenschappen van het ijs en de mineralen op het oppervlak van de ijsmanen bepaald worden. Bij de ontwikkeling van dat laatste instrument was ook het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) betrokken.

De ruimtesonde bevindt zich in Kourou en werd intussen geïnstalleerd bovenop de Ariane 5-draagraket die haar naar de ruimte zal brengen, zo werd donderdag gezegd tijdens een persbriefing van ESA. Het is meteen de laatste ESA-missie voor die draagraket. Ze wordt opgevolgd door de Ariane 6.

De lancering staat gepland op 13 april om 14.15 uur Belgische tijd. Ongeveer 28 minuten na de lancering, op ruim 1.500 kilometer hoogte, zal 'Juice' van de draagraket losgekoppeld worden. Ruim anderhalf uur na de lancering zullen de zonnepanelen van de sonde, goed voor 85 vierkante meter, worden uitgeklapt. De sonde bevat ook een antenne van 2,5 meter. Die is nodig om de verzamelde gegevens te kunnen sturen naar de aarde, die op honderden miljoenen kilometers afstand ligt.

Mocht door omstandigheden - bijvoorbeeld het weer - de lancering op 13 april niet kunnen plaatsvinden, dan is er elke dag een nieuwe lanceermogelijkheid en dat tot minstens het einde van de maand, zo klonk het nog tijdens de persbriefing.

De lancering zal overigens worden bijgewoond door koning Filip. Hij bezoekt van 11 tot en met 14 april het ruimtevaartcentrum in Kourou, vergezeld door staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, belast met Wetenschapsbeleid, Thomas Dermine (PS).

België is stichtend lid van ESA, het is de op vier na grootste nettobetaler aan het budget van het agentschap en het neemt sinds 1973 deel aan het onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma Ariane. De ruimtevaartsector vertegenwoordigt in België ongeveer 3.620 voltijdse jobs en een jaarlijkse omzet van ongeveer 710 miljoen euro.

Ook het Amerikaanse ruimtevaartagentschap (NASA) werkt aan een missie bij Jupiter. In oktober 2024 zou de sonde 'Europa Clipper' gelanceerd worden. Die zal een andere Jupiter-maan, Europa, onderzoeken.

De NASA-sonde zal Jupiter al in 2030 bereiken, dus nog voor 'Juice'. Dat heeft onder meer te maken met de krachtigere draagraket waarmee de 'Europa Clipper' gelanceerd wordt; de 'Juice' heeft meer zwaartekrachtslingers nodig onderweg, luidde het bij ESA.