Feestdagen brengen onrust in Israël-Palestina: stevenen we af op een nieuwe intifada?

Het is bijna een soort grimmige lentetraditie geworden in het Heilige Land: opnieuw nemen de spanningen tussen Israël en Palestina toe. Het is er al een tijdje onrustig, maar de laatste dagen lijkt de situatie opnieuw te escaleren. 

Zeker wanneer Israëlische troepen afgelopen woensdag de Al-Aqsamoskee in Jeruzalem binnenvielen. De moskee staat op een heilige plek, zowel voor Palestijnse moslims als voor Israëlische joden. Palestijnen waren in de tempel samengekomen om, naar eigen zeggen, een geit te offeren. Volgens de Israëlische troepen ging het echter om "relschoppers die zich met vuurwerk verschanst hadden".

Hoe het ook zij, Israëlische troepen vielen de moskee binnen en schoten rubberkogels af op Palestijnen, die op hun beurt de politie met stenen en vuurwerk bekogelden. De gebeurtenissen van die bewuste nacht resoneren tot ver buiten Jeruzalem. Ook op de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en bij militanten in buurland Libanon wordt met geweld gereageerd. 

Vanuit Gaza werden raketten afgeschoten op Israël, maar die konden onderschept worden. Israël reageerde op zijn beurt ook met raketaanvallen. Die troffen wel doel. Volgens een Palestijnse veiligheidsbron werden ook daarbij verschillende trainingslocaties van Hamas getroffen. 

Maar ook vanuit buurland Libanon werden 34 raketten afgevuurd op Israël. Israël verdenkt Palestijnse groepen van de raketaanval. "Het is de eerste keer in 15 jaar dat zoiets op deze schaal gebeurt", zegt VRT NWS-journalist Rudi Vranckx. Er vielen twee gewonden bij de bombardementen, de materiële schade is groot. Als reactie heeft Israël dan weer luchtaanvallen uitgevoerd op Libanon. Doelwit van de bombardementen waren installaties van de Palestijnse beweging Hamas.

Ook op de Westelijke Jordaanoever is het opnieuw onrustig. In Hamra, een illegale Israëlische nederzetting op de Westelijke Jordaanoever, heeft een schietpartij aan twee Israëlische vrouwen het leven gekost. Het gaat om twee zussen die volgens Britse media de Britse nationaliteit hadden. Een andere vrouw raakte zwaargewond. Volgens Israël was een Palestijns voertuig betrokken bij die schietpartij.

Je kan er bijna de klok op gelijk zetten, de paasperiode leidt in de regio tot geweld. In 2021 leidden soortgelijke spanningen tot een 11-daagse Gazaoorlog. In 2000 leidde het geweld in de heilige stad tot een Palestijnse opstand die vijf jaar duurde. Een van de zwaarste uitbarstingen van geweld dateert uit het voorjaar van 1920, een opstand die later bekend kwam te staan als de Nebi Musa-rellen.

Wat maakt nu dat Jeruzalem zo'n katalysator is voor geweld?

Jeruzalem is een heilige stad voor joden, moslims en christenen. In het bijzonder is de Tempelberg in Jeruzalem een ​​heilige plaats voor joden, en de Al-Aqsa-moskee en de Koepel van de Rots zijn heilige plaatsen voor moslims.

De controverse rondom de toegang tot en controle over deze heilige plaatsen is een belangrijke oorzaak van het geweld tussen Israël en Palestina, vooral tijdens religieuze feestdagen zoals Pasen. Zo werden er in 1967, na de oorlog in het Midden-Oosten, informele regels opgesteld over wie waar mag bidden. Israël heeft sinds 1967 de controle over Oost-Jeruzalem, dat wordt beschouwd als de hoofdstad van een toekomstige Palestijnse staat. Palestijnen en veel moslims beschouwen het feit dat Israël de controle heeft over Oost-Jeruzalem als een schending van hun rechten en als een obstakel voor vrede.

Met de feestdagen in het vooruitzicht nemen de spanningen tussen de twee gemeenschappen alleen maar toe.

Dit jaar overlappen ramadan en de joodse feestdag Pesach elkaar. Israëlische joden zakken daardoor in groten getale af naar de heilige site. De Israëlische politie faciliteert die bezoeken vaak door alle Palestijnen van de site te verdrijven. 

Sommige Israëli's vinden dat de site open moet staan voor alle aanbidders. De Palestijnen weigeren, uit angst dat het de weg zou vrijmaken voor Israël om de volledige controle over het land over te nemen.

Veel moslims zien het geweld in de Al-Aqsamoskee als een aanval op het geloof. Politieke groeperingen en gewapende milities grijpen de hele situatie aan om zich met geweld te verzetten tegen de onderdrukking. Ze richten zich daarvoor niet alleen op Israël, maar ook de beweging van islamitische heersers die er vrede mee genomen hebben.

De Palestijnse militante groep Hamas heeft al meerdere malen opgeroepen tot een nieuwe intifada, wat Arabisch is voor "opstand" of "verzet". Het wordt gebruikt om te verwijzen naar de Palestijnse volksopstanden tegen de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden. "Die beelden vanuit de Al Aqsa-moskee zijn viraal gegaan, waarna Hamas is beginnen terugvuren", duidt Vranckx. "De hele Arabische wereld staat op scherp. Door het verhitte klimaat kan elke vonk nu leiden tot een derde intifada."

De VS en de EU hebben ook het geweld veroordeeld en opgeroepen tot terughoudendheid. Ze zeggen dat Israël het recht heeft om zichzelf te verdedigen.