Het verhaal van Vlaanderen in Parijs-Roubaix: de historische veldslagen rond de kasseistroken

Op nog geen 50 kilometer van de velodroom in Roubaix (waar de finish ligt), moeten de wielrenners nog twee uiterst zware kasseistroken overwinnen: de Mons-en-Pévèle en de Carrefour de l’Arbre. Ze behoren niet voor niets tot de categorie van vijf sterren. Meermaals werd hier de ritzege beslist. Het is het oorlogsgebied van de wedstrijd.

Dan gaat het niet alleen over de strijd der wielerfavorieten. Doorheen de geschiedenis was de regio een felbevochten gebied. De koers kreeg dan ook de bijnaam "De hel van het Noorden" na de editie van 1919, toen de wielrenners langs de verwoestingen van de Eerste Wereldoorlog fietsten.

Als we de geschiedenis nog dieper induiken, komen we ook bij twee van de belangrijkste veldslagen van de Franse en Vlaamse geschiedenis. Bij de kasseistrook Mons-en-Pévèle, op 40 kilometer van de aankomst, vochten in 1304 de Fransen "de revanche van 1302" uit. 

25 kilometer verder, vanaf de Carrefour de l'Arbre, doorkruisen de renners het gebied van "De slag bij Bouvines". In 1214 stond koning Filips II van Frankrijk er tegenover de graaf Ferrand Van Vlaanderen en de Duitse keizer Otto IV. 

Laat ons beginnen bij die laatste. Volgens historicus Rolf Falter was die voor de Fransen "het moment waarna het Frankrijk is ontstaan zoals we het nu kennen." 

Het was een snikhete zondag, die 27 juli 1214, vertellen de kronieken. De Franse koning Filips II had een paar weken eerder de Engelsen verslagen en was zich vanuit het vijandelijke Doornik aan het terugtrekken richting Rijsel. 

"In Frankrijk waren er toen drie machten: de koning van Frankrijk, de graaf van Vlaanderen en de hertog van Normandië, die toen ook de koning van Engeland was", legt Falter uit. "De Franse koning was op dat moment eigenlijk de baas, maar in feite waren die twee anderen machtiger dan de Franse koning. Die laatste wilde zijn macht terug."

Onderweg naar Rijsel moesten de Franse troepen de rivier de Marque over en dat kon slechts over één brug, die bij Bouvines. Het Franse leger stationeerde er zich, maar de soldaten van de Duitse keizer en de graaf van Vlaanderen zaten hen achterna. Beide machten vochten namelijk samen tegen de Fransen. "Omdat het zondag was, wilde de koning eerst niet vechten, want dat mocht niet van de kerk. Uiteindelijk kwamen de vijandige troepen aan en zo ontstond toch een veldslag."

De Fransen hadden meteen het voordeel en hebben dat niet meer afgegeven, legt Falter uit. "De graaf van Vlaanderen is toen gevangengenomen en naar Parijs gevoerd, waar de koning hem dan in een grote kooi heeft meegezeuld op een triomftocht door de stad. Daarna werd hij voor 12 jaar opgesloten."

Voor de Fransen vandaag is de Slag bij Bouvines minder bekend. Dat was in de 19e eeuw anders. "De Fransen bouwden toen in Bouvines een kerkje met een groot glasraam van de veldslag", vertelt Falter. "Dat paste in de revancheplannen na 1870, toen de Pruisen Frankrijk versloegen. Het is natuurlijk de plek waar de Franse koning ooit de Duitse keizer versloeg."

Er werd toen elk jaar een herdenking georganiseerd. "De laatste was op 27 juli 1914, zevenhonderd jaar na de slag en vier dagen voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog."

Negentig jaar later, in 1304, staan de Fransen opnieuw tegenover de Vlamingen. Ditmaal in de regio rond de kasseistrook van Mons-en-Pévèle. Ook de context is anders. "Het speelt zich af in de naweeën van de Guldensporenslag in 1302. Het machtigste leger van West-Europa, dat van de Franse koning Filips De Schone, was verslagen door de Brugse milities. Dat heeft een geweldige schok veroorzaakt."

De twee jaar die volgden op Vlaanderens beroemdste slag, waren er hier en daar schermutselingen tussen het Franse leger en de verzamelde troepen uit Vlaanderen. In de ochtend van 18 augustus 1304 kwam het voor het eerst weer tot een echte confrontatie. "De Fransen hadden wel geleerd uit de tactiek van de Vlamingen en stormden niet zomaar op de Vlaamse linie af", vertelt Falter. "Wat volgde waren korte aanvallen en terugtrekkingen langs beide kanten."

Tegen de late namiddag valt het gevecht stil en beginnen beide partijen te onderhandelen. Het was bovendien erg warm en volgens een kroniekschrijver zouden heel wat soldaten zijn gestorven van de warmte en dorst.

De onderhandelingen mislukken. "Een deel van de Vlamingen, vooral Bruggelingen, verrassen de Fransen met een aanval. Ze dringen door tot in de tent van de koning. Op een bepaald moment weten ze zelfs de koning te overvallen."

Koning Filips kan op tijd ontsnappen. Op zijn paard weet hij zich een weg te banen door de Vlaamse troepen. "De Vlamingen trokken terug, maar de voedselvoorraden waren al door de Fransen geplunderd, volgens een sympathiserende kroniekschrijver. De Fransen hadden het slagveld in handen en eisten de overwinning op."

Zo konden de Fransen hun zure nederlaag van 1302 wreken. Al was het geen overtuigende overwinning. "Om het met voetbaltermen uit te drukken: De Fransen hebben daar gewonnen met een penalty in de laatste minuut en een dubieuze scheidsrechter."

Ook vandaag wordt er dus opnieuw slag geleverd aan de Carrefour de l'Arbre en de Mons-en-Pévèle, zij het van een heel andere orde. De wielrenners dokkeren vandaag opnieuw over de kasseien in "de hel van het Noorden". Wie als overwinnaar uit de strijd komt en eeuwige roem vergaart, hopelijk zonder bloedvergieten, weten we straks. Volg die veldslag live hier bij Sporza.