Zal Oekraïne door "valse belofte" van Europa binnenkort zonder munitie zitten?
Er is een nijpend munitietekort aan het front in Oekraïne. Oekraïense soldaten kunnen er maar twee granaten per dag afvuren, in plaats van de 20 tot 30 die ze normaal afvuren. Ondertussen laat de beloofde levering van één miljoen 155 millimetergranaten van Europa op zich wachten. Het ziet er bovendien niet naar uit dat die munitie er snel zal komen. Valt Oekraïne door een valse belofte binnenkort zonder granaten?
Op 20 maart 2023 bereikten de ministers van Buitenlandse Zaken en de ministers van Defensie van de Europese Unie een akkoord: de Unie zou voor 2 miljard euro investeren in de Europese oorlogsindustrie. Een grote hap uit dat bedrag moet dienen om de broodnodige munitie te leveren aan Oekraïne, een ander deel wordt gebruikt om de eigen munitiereserves opnieuw aan te vullen en de productie van munitie op te schalen.
De details van de overeenkomst zouden later uitgewerkt worden, maar nu experts zich in de zaak verdiepen, blijkt dat de Europese Unie haar kunnen misschien wat overschat heeft. Eén miljoen 155 millimetergranaten beloofde de Unie aan Oekraïne. Die munitie wordt gebruikt voor onder meer de houwitser, een wapen dat doelen op lange afstand kan raken. Maar nu wijst alles erop dat de EU haar woord niet zal kunnen houden, simpelweg omdat er niet voldoende granaten geproduceerd kunnen worden.
Nochtans waarschuwde NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg in februari al dat het "huidige tempo van het munitieverbruik van Oekraïne vele malen hoger ligt dan onze huidige productiesnelheid." Op dit moment kan de Europese Unie 'slechts' 300.000 granaten van 155 millimeter per jaar produceren. Volgens schattingen zou de levering dus pas klaar zijn in 2027, vier jaar te laat dus.
Pas in 2027 klaar
Voor de Verenigde Staten is de levering van zo'n grote hoeveelheid militair materieel geen probleem. Het land heeft veel grotere voorraden en heeft een sterk uitgebouwde wapenindustrie. In Europa ligt dat anders. Dat besef lijkt nu ook langzaamaan binnen te sijpelen. "Het is mogelijk dat we het vooropgestelde doel niet kunnen bereiken", zei Gabrielius Landsbergis, de minister van Buitenlandse Zaken van Litouwen, een van de krachtigste pleitbezorgers voor de hulp aan Oekraïne.
Om dat vooropgestelde doel te bereiken, moet de Europese Unie een beroep doen op haar grootste wapenbedrijven. Tot nu toe heeft de EU 15 fabrikanten in 11 lidstaten geïdentificeerd die artilleriemunitie kunnen produceren. Nammo is een van de grootste. Het bedrijf is voor een deel in handen van de Noorse overheid en voor een ander deel in handen van een defensiebedrijf, dat op zijn beurt in handen is van Finland. Op dit moment werkt het bedrijf aan een bestelling van 35.000 155 millimetergranaten. Een flink aantal, maar het komt lang niet in de buurt van de beloofde aantallen. Bovendien schat het bedrijf dat de lading pas over drie jaar klaar is.
Nu is het oorlog, maar onze capaciteit om die hoeveelheden te produceren is voor tijden van vrede
De fabriek uitbreiden is een optie. Dat doen ze dan ook. Alleen, de nieuwe, grotere fabriek is pas klaar in 2024. En dan steekt er nog een nieuw probleem de kop op: de beperkte stroomvoorziening van het Noorse elektriciteitsnet. Technologiegigant TikTok verhuist binnenkort een datacentrum naar de buurt van de Nammo-fabriek. Datacenters verbruiken erg veel elektriciteit. Daardoor komt de stroomtoevoer van de fabriek in het gedrang.
Wie kan helpen?
De productie van munitie spreiden dan maar. Ook het Franse bedrijf Nexter produceert 155 millimetermunitie. Het bedrijf draait momenteel op volle toeren. De werkdag van de werknemers werd verlengd en drie ploegen die elkaar afwisselen proberen de vraag bij te houden. Dat zegt Dominique Guillet, vice-president bij het Franse bedrijf. Het bedrijf moet zijn productiecapaciteit echter zien te verdubbelen, maar daarvoor zijn extra onderdelen en voorraden nodig.
"Dan is er nog een bijkomende moeilijkheid", duidt Jens Franssen, defensiespecialist bij VRT NWS. "Munitiebedrijven werken vaak met langetermijncontracten voor buskruit. Als zij plots hun productie willen verdubbelen, moeten ze plots die contracten proberen te heronderhandelen." Dat neemt veel tijd in beslag en is niet eenvoudig.
De verschillende Europese defensiefabrikanten zien zich dus genoodzaakt om de krachten te bundelen, in de hoop de leveringen te versnellen.
Uitbesteden aan het buitenland?
Als Europese bedrijven de munitie niet kunnen leveren, waarom dan niet uitbesteden aan bedrijven buiten de EU? Ook dat bleek een twistpunt bij de onderhandelingen. Frankrijk dringt erop aan dat het geld binnen de EU-grenzen blijft. Ook Griekenland en Cyprus delen die mening. Volgens sommige diplomaten willen de landen liever niet dat de contracten naar Turkse fabrikanten gaat. De kwestie werd nog niet beslecht, waardoor de onzekerheid aanhoudt.
Ook de VS schiet te hulp, al is het niet door zelf extra munitie te leveren. Uit de recent gelekte Pentagondocumenten blijkt dat Washington bij Zuid-Koreaanse functionarissen een voorstel heeft gedaan om 330.000 artilleriegranaten aan Polen te verkopen. Sinds het lek staat de Koreaanse overheid niet meer te springen om daarop in te gaan. Het land drong er bovendien op aan dat de VS "de eindgebruiker" van de munitie moet zijn. In Zuid-Korea vrezen ze er immers voor dat hun Amerikaanse bondgenoot de wapens wil doorsluizen naar Oekraïne.
Nijpend munitietekort
Ondertussen stijgt de druk op Oekraïne. Het munitietekort is nijpend. Dat blijkt ook uit een verslag van The Washington Post. Het artikel schetst de toestand aan het front, in de regio Donetsk. Artilleriegranaten, in dit geval 152 millimeter, liggen opgeslagen in een zeil onder de modder. Er liggen er slechts 14, dan is de voorraad op. Normaal schiet het bataljon meer dan 20 of 30 granaten per dag af, nu zijn dat er slechts 2.
"Een van de moeilijkste zaken voor het Oekraïense leger is dat ze werken met oud-Sovjet materieel", legt Jens Franssen uit. "Dat oude materieel gebruikt munitie van 152 millimeter. De NAVO-standaard daarentegen is 155 millimeter. Er is in Duitsland nog maar 1 fabriek die de oude Sovjetgranaten produceert. Dat maakt het heel erg moeilijk om snel aan die munitie te raken."
De grote munitietekorten drijven de soldaten tot wanhoop. In gebieden waar de Russische troepen zich terugtrokken, gaan Oekraïense soldaten op zoek naar achtergelaten of niet-ontplofte munitie. In ondergrondse werkplaatsen in Oost-Oekraïne gebruiken soldaten 3D-printers en recycleren ze niet-ontplofte munitie om nieuwe munitie te maken.
Oekraïne wacht dus vol ongeduld op de Europese leveringen, maar het blijkt koffiedik kijken of die er (tijdig) zullen komen.
BEKIJK - Gelekte documenten kunnen Oekraïne aan meer munitie helpen bij de Westerse bondgenoten:
