De effectentaks werd in 2018 door de regering-Michel in het leven ­geroepen als een alternatief voor de vermogenstaks, waar de liberalen en de N-VA zich tegen verzet hadden. Wie een effectenrekening met meer dan 1 miljoen euro aan aandelen of obligaties bezat, moest daarop een taks betalen van 0,15 procent, boven op andere beurstaksen. De taks stootte aanvankelijk op een njet van het Grondwettelijk Hof, en kon na de nodige aanpassingen pas in 2021 ingevoerd worden.

Peter Mertens (PVDA) vroeg aan minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) cijfers over wat die taks in het eerste jaar heeft opgebracht. De regering raamde dat de taks 428,7 miljoen euro zou opbrengen. Voor de belasting­aangifte 2021 bracht de taks 424,9 miljoen euro op, bijna evenveel als begroot.

Van Peteghem gaf ook meer ­details over wie wat betaald had en daaruit blijkt dat wat de PVDA voorspeld had uit te komen: de ­allergrootste vermogens betalen de taks niet, wel die eronder. In totaal betaalden 1.782 natuurlijke personen en 281 ondernemingen de ­effectentaks.

Bij die natuurlijke personen was er niemand die meer dan 1 miljard euro aan effecten had die betaalde, terwijl volgens de website De Rijkste Belgen er 37 ­euromiljardairs in België zijn. Slechts 17 mensen die een vermogen tussen de 100 miljoen en 1 miljard euro bezitten, betaalden de taks, terwijl er volgens dezelfde site 187 van die Belgen zijn.

Daarentegen zijn er wel 718 mensen die tussen de 1 en 2 miljoen euro aan effecten bezitten en 564 mensen die tussen 2 en 5 miljoen euro bezitten die de taks betaalden. De middelgrote en niet de grote ­vermogens betalen de taks. Bij de ­ondernemingen is de verdeling wel gelijker: daar betaalden 44 bedrijven met meer dan een miljard euro aan effecten de effectentaks.

De verklaring waarom zo weinig superrijken de taks over hun hele vermogen betalen, is vrij simpel. Hun vermogen is grotendeels opgebouwd uit aandelen op naam in niet-beursgenoteerde bedrijven, vastgoed of controlevehikels van beursgenoteerde bedrijven. Daarbij controleren ze via een tussenholding die met aandelen op naam werkt, hun beursgenoteerd bedrijf. Voor Mertens is dat het bewijs dat de taks zijn doel mist, omdat die alleen effectenrekeningen ­viseert waardoor “de belastbare basis erg klein is”. Zijn partij ziet in de cijfers haar gelijk om te pleiten voor een forse miljonairstaks.