De federale regering en de banken sloten op de laatste dag van maart een akkoord over geldautomaten. Dat kwam er na veel klachten, voornamelijk uit kleinere gemeenten. De kop van Jut was Batopin, het project waarmee de vier grootbanken (ING, Belfius, BNP Paribas Fortis en KBC) hun bestaande bank­automaten vervangen door een netwerk van gezamenlijk uitgebate geldautomaten.

Bij de voorstelling van het ­akkoord communiceerden de ­federale regering en de bankensector dat er voor eind 2025 287 extra geldautomaten zouden bijkomen. Dat zowel in stedelijke gebieden (om lange wachtrijen te vermijden) als op ‘strategische locaties’ (waar nu een gebrek is aan geldautomaten). Daarnaast luidde de belofte dat elke gemeente minstens één geldautomaat zou krijgen, en dat elke burger per jaar 24 gratis ­cashafhalingen zal kunnen doen.

Maar uit het finale akkoord dat de banken en de federale regering ondertekenden, en dat De Standaard kon inkijken, blijken belangrijke kanttekeningen. Zo komen de 287 extra geldautomaten niet boven op het huidige aantal geldautomaten, maar op het streefdoel dat de banken aanvankelijk hadden gesteld voor eind 2025 – dus vóór dit akkoord met de regering werd onderhandeld. Volgens die nieuwe afspraak zullen er eind 2025 in totaal 2.369 geldautomaten zijn. Tegenover de 3.665 geldautomaten in 2021 nog steeds een vermindering met ruim een derde. Daartegenover beloven de banken wel dat die beter verspreid zullen zijn: op maximaal 2 kilometer van mekaar in stedelijke gebieden, maximaal 3 kilometer in de periferie en maximaal 5 kilometer op het platteland.

Lastige horde

Dat al die 287 beloofde automaten er ook echt zullen komen, is bovendien niet zeker. Als de banken niet genoeg geschikte locaties vinden, mogen zij na toestemming van de regering dat voornemen afzwakken.

Banken en regering kwamen ook overeen dat bestaande automaten die niet vaak genoeg gebruikt worden, in samenspraak met de Nationale Bank toch nog altijd mogen worden weggehaald – tenzij de gemeenten financieel bijspringen. Ze legden de ondergrens op 20.000 geldafhalingen per jaar, of gemiddeld 55 per dag. Halen banken zo’n automaat weg, dan moeten zij als compensatie wel een automaat plaatsen op een plek waar het beloofde dekkings­percentage nog niet wordt gerespecteerd, of waar er meer dan 2.500 inwoners per geldautomaat zijn.

Voor echt rurale gemeentes kan die ondergrens van 20.000 geld­opvragingen per jaar een lastige horde worden. Met de consequentie dat op die plekken bestaande automaten toch blijven verdwijnen. ‘Maar de belofte om in elke gemeente in minstens één automaat te voorzien, blijft overeind’, verzekert Karel Baert, de ceo van de bankenfederatie Febelfin. ‘Zowel de banken als de regering waren het er in het begin over eens dat het economisch alleen verantwoord is om geldautomaten te zetten waar ze echt nodig zijn. Het blijft een feit dat er steeds minder cash wordt ­gebruikt. Desondanks zijn de banken een engagement aangegaan, en die verantwoordelijkheid zullen we opnemen.’

Extra kosten?

Met die uitleg neemt Test Aankoop geen genoegen. De consumentenorganisatie noemt het akkoord tussen Febelfin en de regering ‘vaag en niet-bindend op essentiële punten’. De organisatie hekelt ook dat in de finale tekst niet wordt gesproken over 24 ‘gratis’ cash­afhalingen per jaar, maar over 24 afhalingen ‘zonder extra kosten’. ‘Het is niet duidelijk wat wordt ­verstaan onder “extra” kosten. Wij eisen gratis opnames, geen opnames zonder “extra” kosten’, zegt Test Aankoop. ‘De overeenkomst kan op de koop toe nog worden herzien als het aantal geldopnames met meer dan 10 procent afneemt. Alle maatregelen in de overeenkomst blijven de toegang tot cash moeilijk maken. Dit is een selffulfilling prophecy.’

Ten slotte rept het akkoord niet over mogelijke sancties, mochten de banken hun beloften niet waarmaken. ‘Maar de banken hebben zelf baat bij een goede naleving van de afspraken’, zegt een woordvoerder van Pierre-Yves Dermagne (PS), minister van Economie. ‘Doen ze dat toch niet, dan kunnen we nog steeds opteren voor een verplichting. Bovendien loopt er ook nog een onderzoek door de mede­dingingsautoriteit.’ Ook Febelfin-ceo Baert verzekert dat de banken zich ertoe zullen verplichten. ‘Er waren lacunes in de oorspronkelijke opzet van het Batopin-project. Maar nu zijn er afspraken gemaakt om die weg te werken, en dat zullen we doen zoals beloofd. De Nationale Bank zal daarop toezien.’