Sofagate, een pr-machine op steroïden en nu ook dure privéjets: waarom Charles Michel aangeschoten wild is

Van New York naar Peking, van Phnom Penh naar Johannesburg, van Doha naar Tokio. Er gaat geen week voorbij of Charles Michel stapt ergens ter wereld van een vliegtuig om de hand te schudden van een staatshoofd. Dat hoort bij de functie, benadrukt zijn entourage. Maar het reisgedrag van de Europese president veroorzaakt steeds meer ergernis in Europese kringen.

“Volgend jaar zullen zijn reiskosten oplopen tot 2 miljoen euro, terwijl dit bij zijn voorgangers Herman Van Rompuy en Donald Tusk niet meer was dan 500.000 euro”, zo merkte de Franse krant Le Monde dit weekend op in een kritisch stuk over de ‘ontplofte reiskosten’ van Michel. De liberaal zou iets te gretig gebruikmaken van privévliegtuigen, zelfs voor korte afstanden. Voor een ritje Brussel-Parijs geeft hij dan weer de voorkeur aan een auto met privéchauffeur in plaats van de Thalys. “Nogal paradoxaal, aangezien Europa tegen 2050 CO₂-neutraal wil zijn.”

Drie weken geleden werd Michels voorzitterschap ook al met de grond gelijk gemaakt door de toonaangevende nieuwssite Politico. Sinds de warrige EU-top van begin februari, waarop de Oekraïense president Zelensky te gast was, zou Michel de teugels volledig kwijt zijn. Onder anderen de Deense premier Mette Frederiksen uitte haar onvrede over de manier waarop Michel de debatten eindeloos liet aanslepen. Ook de Franse president Emmanuel Macron – een compagnon de route van Michel – zou zijn ergernis niet wegsteken.

De kern van de kritiek? Dat de 47-jarige Michel liever de wereld afreist dan bezig te zijn met de job waarvoor hij werd aangeduid: de 27 Europese regeringsleiders op één lijn krijgen. Zijn tweede en laatste termijn als raadsvoorzitter loopt eind 2024 af. De teneur in de Brusselse EU-bubbel luidt dat Michel zichzelf in de etalage probeert te zetten voor een nieuwe topjob. Als toekomstig vertegenwoordiger van het Europese buitenlandbeleid, onder andere, of als ‘Spitzenkandidat’ voor de liberale fractie.

Lacherig sfeertje

Op het eerste gezicht lijkt Michel nochtans niet slecht bezig. Sinds de oorlog in Oekraïne keurde de EU al tien sanctiepakketten goed tegen Rusland. De pogingen van Poetin om de Europese partners uit elkaar te spelen, draaiden telkens op niets uit. “Ik vind de negativiteit over Michel overdreven”, zegt politicoloog Hendrik Vos (UGent). “Als je het objectief bekijkt, dan heerst er momenteel meer eensgezindheid dan je zou verwachten. En dat is uiteindelijk zijn belangrijkste taak.”

Toch neemt de ergernis over zijn kleinmenselijke kantjes de bovenhand. “Als raadsvoorzitter moet je jezelf kunnen wegcijferen, zoals een topdiplomaat”, zegt Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt (Vooruit). “Maar zich wegcijferen was nooit de grote kwaliteit van Michel, ook niet toen hij nog premier van België was. Daarvoor stond hij zelf te graag in de belangstelling.” In de wandelgangen van het Europees Parlement hangt een lacherig sfeertje rond de ietwat krampachtige en opdringerige raadsvoorzitter.

Nieuw is die kritiek niet. Al vanaf dag één werd Michel in de Europese vakpers omschreven als iemand die en stoemelings van de ene topjob in de andere rolde. Iemand die geen genoegen kon nemen met een rol achter de schermen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Van Rompuy. Zijn hardnekkige rivaliteit met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen zorgt regelmatig voor gegniffel, als ze weer eens wedijveren om als eerste EU-boegbeeld Zelensky of de Amerikaanse president Joe Biden te ontmoeten.

‘Sofagate’ zal voor altijd aan zijn voorzitterschap kleven. Bij het bezoek aan de Turkse president Erdogan in 2021 ging Michel in het enige beschikbare zitje tegenover Erdogan zitten, terwijl Von der Leyen gedegradeerd werd tot tweederangsfigurant. Net op het moment dat de EU in Turkije een statement wilden maken over vrouwenrechten.

Op de rooster

Maar van lachen is stilaan geen sprake meer, want de kritiek is bloedernstig. Binnenkort worden de onkosten van Michel zelfs het voorwerp van discussie in het Europees Parlement. De Belgische parlementsleden zullen hun landgenoot daarbij niet sparen. “Het is logisch dat wij vragen stellen”, zegt Sara Matthieu (Groen). “Veel burgers hebben momenteel moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. Dan is het aan de Europese leiders om het goede voorbeeld te geven.”

De vele privévluchten van Michel staan volgens de groenen ook haaks op de Green Deal om de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Matthieu: “Temeer omdat de Europese Unie over een goed uitgebouwd treinnetwerk beschikt.” Ook de socialistische S&D-fractie plaatst vraagtekens bij Michels werkwijze, aldus Van Brempt, en beraadt zich deze week over haar aanpak in het aankomende debat.

En Michel zelf? Die wordt volgens zijn entourage onterecht geviseerd. Zo zou de verhoging van zijn reisbudget voor 2024 te hoog zijn ingeschat door de Europese administratie. “Wellicht wordt dat bedrag in de praktijk niet gehaald.” Ook de kritiek op zijn presidentiële houding houdt volgens een woordvoerder weinig steek. Ja, Michel vervult zijn rol met passie. En ja, dat werkt sommigen op de zenuwen. Maar of hem dat te verwijten valt?