Eerste geologisch bewijs voor grootste overstroming ooit, die de Middellandse Zee opnieuw deed vollopen

Een groep Nederlandse onderzoekers, waaronder de masterstudent Geologie Gijs van Dijk, konden aan de hand van zandafzettingen in Sicilië bewijs vinden voor de grootste overstroming die op aarde plaatsvond. 5,3 miljoen jaar geleden liet die de hele Middellandse Zee vollopen. Op een paar jaar tijd zou de zeespiegel zo'n twee kilometer zijn gestegen.

Voor de vloed was de Middellandse Zee namelijk een pak droger dan nu, vertelt Van Dijk in "Nieuwe feiten" op Radio 1. "Volgens de gangbare theorieën zag de Middellandse Zee er toen uit als een lappendeken van kleine zoutmeren, die lijken op de Dode Zee. De zeespiegel was toen een stuk lager dan de Atlantische oceaan." 

Hoe raakte die dan zo droog? Daarvoor kijken geologen naar de toegangspoort naar de Atlantische Oceaan: de Straat van Gibraltar. "Zes miljoen jaar geleden sloot die dicht door de platentektoniek", vertelt Van Dijck. "Daardoor verdampte er te veel water dat niet aangevuld kon worden vanuit de Atlantische Oceaan."

Op een gegeven moment raakt de Middellandse Zee opnieuw gevuld. De gangbaarste theorie is die van een grote overstroming, waarbij het water van de Atlantische Oceaan aan heel hoog tempo de Middellandse Zee instroomde. Het is een theorie die al twintig jaar bestaat, maar waar nog geen tastbaar geologisch bewijs voor was. 

Tot nu dus. Van Dijk en zijn team onderzochten een zandlaag in een gesteenteopeenvolging aan de zuidkust van Sicilië. Daaronder ligt een zoutlaag die erop wijst dat de Middellandse Zee ooit drooggevallen was. Boven de zandlaag is er een laag met marinegesteenten met fossieltjes van kleine beestjes. "Dat wijst op een Middellandse Zee die eruitziet zoals vandaag en een connectie met de Atlantische Oceaan", vertelt Van Dijk.

De zandlaag zelf geeft misschien wel het belangrijkste bewijs. "Door die nauwkeurig te bekijken, konden we de richting van de stroming van het water achterhalen. We kwamen erachter dat het water van west naar oost moest zijn gestroomd en niet vanuit het noorden vanuit de bergen. Dat is alleen maar te verklaren door de vloed die er precies op dat moment was."

Van Dijk levert nog meer bewijsmateriaal. "We vonden een ander type mineralen, dat nooit eerder in die regio te zien was. We zien ook dat de zoutlaag, die eerder was gevormd door de droge periode, is vervormd. Dat komt waarschijnlijk door de abrupte zeespiegelstijging."

"Toen ik mijn masterthesis schreef dacht ik: dit kan alleen met een zondvloed verklaard worden."

Toch blijft het lastig om te weten wat er miljoenen jaren geleden exact gebeurde, zegt geoloog Wout Krijgsman aan de Nederlandse krant De Volkskrant. Hoe snel de Middellandse Zee volliep, is onduidelijk. Waren er watervallen en golven van honderden meters hoog? Ook dat is moeilijk te zeggen, zegt Van Dijk zelf. "Met zo’n geologisch probleem is de uitdaging dat je met een kleine set aan data werkt. Er zijn eigenlijk maar een paar puzzelstukjes. Nu vinden we weer een puzzelstukje, waardoor het beeld weer iets completer wordt."