Onschuldige Belg Olivier Vandecasteele voor een Iraanse terrorist, ‘dat is geen ruil’

Bij het binnengaan van de Kamer toonde minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) zich zichtbaar opgewonden. “Een bericht van een schurkenstaat die gespecialiseerd is in manipuleren”, zei hij.

Een Iraanse woordvoerder had net verkondigd dat zijn land officieel aan België heeft gevraagd om de veroordeelde terrorist Assadollah Assadi te laten terugkeren naar Iran. Even later volgde de bevestiging daarvan door minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) in de Kamer. Beide landen sloten een verdrag af voor de overbrenging van gevangenen, dat sinds een week in voege is. België vroeg toen meteen om het verdrag te gebruiken om Olivier Vandecasteele naar huis te laten komen, een Belgische ngo-medewerker die al een jaar vastzit in Iran. Nu doet Iran hetzelfde om Assadi terug te krijgen.

Wat de federale regering niet zint, is dat de Iraanse woordvoerder het over “een ruil” heeft, die nu “gauw” kan plaatsvinden. Volgens de regering maakt elk land apart gebruik van het overbrengingsverdrag en is er geen deal over een ruil.

Eerlijk?

“Geen enkele regering is eerlijk over een gijzelingsakkoord en ze doen allemaal graag alsof zoiets niet plaatsvindt”, zegt de Brit Richard Ratcliffe. Zijn echtgenote Nazanin zat zes jaar lang vast in Iran. Toen ze vrij kwam, loste het Verenigd Koninkrijk een oude schuld af met Iran, van 450 miljoen euro.

“De Britse regering was terughoudend om publiekelijk te erkennen dat Nazanin was opgepakt in Iran om die schuld te innen, hoewel de premier dit achter gesloten deuren toegaf”, zegt hij.

Iran gaf al eerder te verstaan dat ze Assadi willen ruilen met Vandecasteele. Afgelopen maand deed het Iraans ministerie van Buitenlandse Zaken er een schep bovenop door in de Iraanse pers te stellen dat er ook een schadevergoeding aan hun voormalige diplomaat nodig is.

Onevenwicht

Omdat het gaat om onderhandelingen met een islamistisch regime over een terreurveroordeelde, voor een onschuldige Belg, ligt het woord ‘ruil’ gevoelig voor de Belgische regering. Maar zo’n onevenwicht is er wel vaker bij een gevangenenruil.

“In algemene termen: je kan bij zoiets niet zomaar zeggen dat het transactioneel is, maar in de feiten moet je wel onderhandelen met elkaar”, zegt professor internationale politiek Jan Wouters (KU Leuven).

Er is een nieuwe stap gezet, maar het kan nog wel even duren voor Assadi weg is, en Vandecasteele terug is. Het Grondwettelijk Hof verplicht de Belgische overheid om de slachtoffers van de verijdelde terreuraanslag op de hoogte te stellen als Assadi zou vrijkomen. De slachtoffers zullen dan naar de rechtbank stappen. Daarom is het woord ‘gauw’ van de Iraanse woordvoerder vervelend voor onze regering.

Een bijkomend probleem met een ruil is dat het lijkt alsof België meewerkt aan de gijzeldiplomatie van Iran, die zo versterkt wordt.