Filmmarathon lokt fans en masse naar bioscoop: waarom blijft Harry Potter zo razend populair?

Eind vorig jaar vroegen ze bij Kinepolis hun publiek welke filmreeks ze graag in binge-vorm in de bioscoop geserveerd wilden krijgen. Een populariteitspoll die met de vingers in de neus gewonnen werd door Harry Potter en zijn collega-tovenaars. Het mag dan ondertussen al meer dan vijfentwintig jaar geleden zijn dat Harry zijn blijde intrede maakte, aan populariteit heeft hij sindsdien amper ingeboet.

Dat heeft Harry onder andere aan het schrijftempo van zijn geestelijke moeder J.K. Rowling te danken. Tussen 1997 en 2007 schreef zij zeven boeken bij elkaar over Harry en zijn steeds bitser wordende strijd tegen het kwaad. Boeken die begonnen bij het begin van Harry’s carrière aan toverschool Zweinstein en eindigden bij zijn afstuderen. “Dat gaf de fans van het eerste uur het gevoel dat ze samen met hun favoriete personage volwassen werden”, vertelt Vanessa Joosen die zich aan Universiteit Antwerpen met kinder- en jeugdliteratuur bezighoudt. “Rowling speelde daar trouwens handig op in door ook de toon van haar boeken aan de leeftijd van Harry en zijn lezers aan te passen. Waar de eerste boeken uit de reeks nog kwalificeren als kinderboeken, krijgen de laatste delen de stempel ‘young adult’.” Dat - letterlijk - opgroeien samen met hun papieren held zorgt ervoor dat veel van die lezers van het eerste uur ook nu nog een heel sterke connectie voelen met het hele Potter-universum. “Het zou me niet verwonderen dat vooral die fans dit weekend in de bioscoop te vinden zullen zijn”, zegt Joosen.

Instapmomenten

De oudere fans mogen dan al de meest fanatieke zijn, Harry weet ook veel jongere Potterheads te rekruteren. Met dank aan het immer uitdijende universum waarin hij zich beweegt. Het begon met de boeken, daarna kwamen de films. Tussendoor werd in Florida een Potter-pretpark gebouwd en sinds de laatste film werd ingeblikt kan je in de buitenwijken van Londen op bezoek bij de Potter-filmstudio’s voor een uitgebreide blik achter de schermen. Staan nog op het menu: een toneelstuk, een aantal computergames en binnenkort een nagelnieuwe langlopende televisiereeks op HBO Max. “Op die manier creëer je een hele reeks instapmomenten”, vertelt Atalya De Cock, onderzoekster aan het Centre for Cinema and Media Studies aan UGent. “Je hoeft geen fanatiek lezer te zijn om Harry Potter leuk te vinden. Er zijn genoeg andere manieren om met zijn tovenaarswereld in contact te komen.”

Bovendien blijkt de heel specifieke beeldtaal die gebruikt wordt om die tovenaarswereld naar het bioscoopscherm te vertalen een ideaal medicijn tegen verouderingsverschijnselen. “In de Harry Potter-wereld neem je foto’s met een ouderwets fototoestel, post versturen doe je met een uil en reizen kan op bezemstelen, magische wezens of gewoon via het haardvuur. Er duiken amper gebruiksvoorwerpen of toestellen op waar je een jaartal op kan kleven. Dat zorgt ervoor dat de films ook jaren na hun première niet gedateerd aanvoelen.” Tegelijk heeft die magische wereld, in tegenstelling tot bijvoorbeeld The Lord of the Rings-saga, wel nog linken met onze realiteit. Wat er voor zorgt dat ook wie het niet zo voor fantasy heeft de Potter-films nog wel kan smaken. Met een voorbeeld maakt De Cock dat verschil duidelijk. “Voor het eindgevecht in Lord of the Rings werden gigantische legers in allerhande harnassen van stal gehaald. Harry Potter heeft Voldemort in jeansbroek verslagen.”

Troefkaarten

Met een massa fanatieke oudere fans en een uitgebreid gamma aan instapmomenten waarlangs ze hun kroost richting Zweinstein kunnen duwen, lijkt de toekomst van Harry verzekerd. Ware het niet dat J.K. Rowling de voorbije jaren zelf wat roet in het eten kwam gooien met een aantal transfobe uitspraken die bij fans wereldwijd in het verkeerde keelgat schoten. Ook Joosen en De Cock zagen dat die controverse wat glans van het Potter-merk haalde, maar toch zijn ze er van overtuigd dat Harry Potter nog niet meteen uit de spotlight zal verdwijnen. Zolang er bij de uitbouw van zijn imperium maar de juiste keuzes gemaakt worden.

Bij de televisiereeks die er zit aan te komen lijkt dat volgens De Cock alvast het geval. “Met de filmreeks Fantastic Beasts, een prequel op de Potter-verhalen, is geprobeerd om de tovenaarswereld uit te breiden naar bekende steden als New York. Zonder succes. De televisiereeks keert terug naar Zweinstein, de school voor tovenaars waar ook de boeken zich voor het grootste deel afspelen en waar de fans warme herinneringen aan overhouden.”

Wanneer Harry zijn troefkaart op de juiste manier uitspeelt kunnen hijzelf en zijn merk nog decennia of zelfs eeuwen mee, denkt Joosen. “Misschien niet meer in helemaal dezelfde vorm, maar de personages en de kern van het verhaal kunnen nog heel lang populair blijven. Een beetje zoals de sprookjes van Grimm, die vertellen nu ook niet meer zoals de broers Grimm ze destijds hebben opgeschreven, maar de essentie van hun verhalen is wel nog steeds aanwezig.”