President van ex-Sovjetstaat Oezbekistan verzekert zich via grondwetswijziging van de macht tot 2040
In Oezbekistan heeft een overgrote meerderheid van de stemgerechtigde bevolking in een referendum de door de regering voorgestelde grondwetswijzigingen goedgekeurd. Die moeten het land verder democratiseren en de levensstandaard van de 35 miljoen inwoners verbeteren. Maar ze luiden vooral ook een machtsgreep in van president Mirzijojev, die tot 2040 aan de macht kan blijven.
Het referendum dat gisteren werd gehouden, trok bijna 85 procent van de kiesgerechtigde Oezbeken naar de stembus. Iets meer dan 90 procent gaf aan voorstander te zijn van de grondwetswijzigingen die de regering wil doorvoeren, zo blijkt uit de voorlopige resultaten die de kiescommissie heeft bekendgemaakt.
Zowat twee derde van de grondwet wordt aangepast. Volgens de autoriteiten past de grondwetswijziging in een verdere democratisering en modernisering van het land. Onder meer de afschaffing van de doodstraf en het respect voor de mensenrechten zullen in de grondwet verankerd worden.
President profiteert het meest
Maar de meest opvallende wijziging is toch vooral in het voordeel van de huidige president, Sjavkat Mirzijojev. De ambtstermijn van een president mag voortaan zeven jaar duren in plaats van vijf. En zoals dat in het verleden ook in andere autocratische regimes is gebeurd, houdt die aanpassing in dat de teller van het aantal termijnen van de zittende president weer naar nul wordt gebracht.
Mirzijojevs tweede ambtstermijn van vijf jaar zou normaal in 2026 aflopen. Met deze grondwetswijzigingen verzekert hij zich van de macht tot 2040. Verkiezingen wint hij sowieso, wat er nog rest van oppositie wordt net als in Rusland en andere ex-Sovjetrepublieken monddood gemaakt.
Het is dan ook geen grote verrassing dat de wijzigingen door zo'n grote meerderheid van de kiezers zijn goedgekeurd. De campagne ernaar toe was eenrichtingsverkeer vanuit de regering en de pers wordt grotendeels gecontroleerd door de overheid. Als Mirzijojev telkens herkozen wordt, wat de verwachting is, zal hij in 2040 24 jaar aan de macht zijn.
In de voetsporen van Karimov
Mirzijojev (65) is al sinds 2016 aan de macht, na de dood van zijn voorganger Islam Karimov, die Oezbekistan meer dan 25 jaar met ijzeren vuist heeft bestuurd. Al die tijd was het een van de meest gesloten dictaturen ter wereld.
De voorbije jaren voerde Mirzijojev al enkele hervormingen door. Hij stelde de economie open en probeerde Oezbekistan een moderner gezicht te geven. De relaties met het Westen werden verbeterd en de grip van de veiligheidsdiensten op de maatschappij werd ietwat versoepeld.
Maar dat neemt niet weg dat Oezbekistan toch vooral een autoritaire staat blijft. Mirzijojev, die 13 jaar lang trouw premier was onder Karimov, treedt op die manier meer en meer in de voetsporen van zijn beruchte voorganger.
Hij zal wellicht ook niet veel tegenwind krijgen van de westerse partners met wie hij de banden heeft aangehaald. De uitbreiding van zijn presidentiële macht zullen ze wellicht niet goedkeuren, maar het Westen probeert vooral steun te vinden bij voormalige Sovjetrepublieken in een poging om Rusland zo verder te isoleren in zijn oorlog tegen Oekraïne.
Het referendum van gisteren had eigenlijk vorig jaar al moeten plaatsvinden, maar werd uitgesteld na dodelijke rellen in de regio Karakalpakstan. In de plannen was toen opgenomen dat de regio het recht zou verliezen om over afscheiding te stemmen. In het pakket dat gisteren is goedgekeurd, is dat recht behouden.