‘Dit worden wel de belangrijkste verkiezingen in de geschiedenis van de Turkse republiek genoemd’

Dag Rob, wat staat er op het spel bij de verkiezingen op 14 mei?

“Het worden wel de belangrijkste verkiezingen in de honderdjarige geschiedenis van de republiek genoemd. Turkije kan twee kanten op gaan: voortzetting van het autoritaire bewind van Erdogan, of een regering van de oppositie, die een eind zal maken aan dat bewind en de schade aan rechtsstaat en democratie zal proberen te herstellen.

“De belangrijkste belofte van de oppositie is om de grondwetsherziening van 2017 terug te draaien en het presidentieel systeem weer te vervangen door een parlementair systeem, zonder almachtige president. Daarnaast willen ze de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid herstellen.

“Of dat gaat lukken is natuurlijk de grote vraag. Tot nu toe ligt de oppositiekandidaat, Kemal Kiliçdaroglu, iets voorop in de peilingen, maar het is nek-aan-nek. Het zal ook afhangen van de uitslag van de parlementsverkiezingen. Die zijn op dezelfde dag als de eerste ronde van de presidentsverkiezingen. Ik ga ervan uit dat er een tweede ronde komt. Dan kan de verliezer van de parlementsverkiezingen momentum verliezen, mensen zijn geneigd om op een winnaar te stemmen. Het is goed mogelijk dat Erdogan verliest, maar ook dat hij aanblijft.”

Gaat de campagne ook over de Turkse democratie, of zijn andere thema’s belangrijker?

“Voor de oppositie is het een belangrijk onderwerp, maar voor de AK-partij van Erdogan volstrekt niet. Die vindt dat er niets mis is met de democratie.

“De economie is voor iedereen een belangrijk thema. De regering pocht over economische successen, zoals de groei van de defensie-industrie en de ontwikkeling van een elektrische auto. De oppositie daarentegen wijst op de gedaalde koopkracht, torenhoge inflatie, en problemen met het dagelijks levensonderhoud.

“De meeste peilingen wijzen erop dat Turken de economie het belangrijkst vinden. De hoop van de oppositie is dat ze met dat onderwerp een deel van de traditionele AKP-kiezers kan overhalen.”

Je schreef onlangs dat Turkije ondanks de inspanningen van Erdogan niet islamiseert. Speelt religie een rol in deze verkiezingen?

“Niet echt. De AKP ontleent een deel van haar aantrekkingskracht aan het feit dat ze een islamitische partij is, maar dat is geen campagnepunt. Aan de andere kant heeft de seculiere CHP, de grootste oppositiepartij, in de afgelopen jaren haar best gedaan om aanvaardbaarder te worden voor gelovige kiezers.

“De CHP heeft bovendien een inclusieve coalitie gevormd voor deze verkiezingen. Binnen de Tafel van Zes werkt ze onder meer samen met een islamistische partij, Saadet, en twee recente afsplitsingen van de AKP. Gelovige kiezers kunnen dus aan beide kanten terecht.”

Leiden zulke verschillen niet tot spanningen binnen de oppositie?

“De oppositiepartijen hebben elkaar gevonden op het punt van afschaffing van het presidentieel systeem. Nu de samenwerking er is, zijn ze er niet op uit om rollebollend over straat te gaan. Ik vroeg vandaag de vicevoorzitter van Saadet naar de onderlinge verschillen, en hij zei: ‘Het gaat nu om wat we gemeenschappelijk hebben.’

“Zolang de campagne duurt zullen ze dat wel volhouden. Maar je ziet bij dit soort coalities vaker dat de onenigheid begint zodra de gemeenschappelijke vijand verslagen is.”

Je had het net al over de uitholling van de democratie door Erdogan. Welke gevolgen heeft dat voor de campagne?

“In de pers komt de oppositie nauwelijks aan bod. Zeker niet op televisie, en in de meeste kranten ook niet. Dat is een nadeel, maar ze hebben wel sociale media en kunnen eropuit trekken.

“De oppositie gaat dus de steden en dorpen in om kiezers te bezoeken. Dat kunnen ze vrij doen, zonder lastiggevallen te worden. Dat geldt overigens minder voor de HDP, de Koerdisch gezinde partij die volgens de regering banden heeft met terroristen. Het wordt hen flink lastig gemaakt, hun leider en parlementsleden zitten in de gevangenis.”

Turkije heeft net een zware aardbeving achter de rug. Welke gevolgen heeft dat voor de campagne?

“De AKP probeert zich te presenteren als partij die de mensen te hulp is geschoten. Ze heeft wel kritiek gekregen dat de hulp te laat kwam, maar de regering probeert de indruk te wekken dat ze het goed heeft gedaan.

“Het verschilt per plek hoe dat valt. In het conservatieve Kahramanmaras zijn de mensen niet zo kritisch op de regering, in het linkse Hatay is dat meer zo. Het Koerdische Diyarbakir is zelfs een uitgesproken anti-AKP-stad.

“Je zou kunnen zeggen dat de aardbeving bestaande politieke overtuigingen heeft versterkt. Oppositieleden in Kahramanmaras voorspelden me zelfs dat het de AKP stemmen zou kunnen opleveren. Maar dat is speculatie. Peilingen zijn lastig, en het is al helemaal lastig om te weten waarom mensen stemmen wat ze stemmen.”