Overheid legt quotum op voor knieoperaties bij 50-plussers: welke andere ingrepen worden (te) vaak in ons land uitgevoerd?

Maximaal 45 procent van de kijkoperaties aan de knie mag nog plaatsvinden bij patiënten ouder dan 50 jaar. Dat legt de overheid vanaf vandaag op aan alle orthopedisten in ons land. Volgens gezondheidseconoom aan de Universiteit Gent Dominique Vandijck is dat een goede zaak, dat zegt hij in "De wereld vandaag" op Radio 1. 

In België ligt het aantal kijkoperaties aan de meniscus veel hoger dan in andere landen. Zowat 60 procent van de ingrepen aan de meniscus wordt uitgevoerd bij 50-plussers. Een operatie is dan echter vaak niet aangewezen, omdat het gaat om algemene slijtage. In andere landen ligt het aantal ingrepen aan de knie veel lager.

Om het aantal ingrepen omlaag te krijgen, wordt nu dat quotum ingevoerd. Ook de orthopedisten zelf staan achter die maatregel, volgens Vandijck: "De experten hebben zelf aangegeven dat er te veel en soms ook onnodige knieoperaties gebeuren. Men wou dat zelf aan banden leggen en de overschotten die daardoor gecreëerd worden, inzetten voor meer nuttige behandelingen." 

Het is voor het eerst in ons land dat zo'n quotum ingevoerd wordt, maar hoogstwaarschijnlijk niet voor het laatst: "Er wordt hier een precedent geschapen, want er zijn nog wel wat ingrepen bij de orthopedie die vaak en misschien te vaak gebeuren. Ik denk bijvoorbeeld aan polsoperaties", zegt Vandijck.

Ook in andere disciplines zijn er bepaalde ingrepen die heel vaak worden uitgevoerd, mogelijk meer dan echt aangewezen. Vandijck heeft het dan over ingrepen van neus-, keel-, oorartsen, oogchirurgen, maar ook gynaecologen en cardiologen voeren soms heel erg veel ingrepen uit. In ons land hebben bijvoorbeeld meer mensen een pacemaker dan in andere landen. 

Er zijn verschillende verklaringen waarom er in ons land zoveel heelkundige ingrepen worden uitgevoerd.  Volgens gezondheidseconoom Dominique Vandijck spelen de snelle wetenschappelijke ontwikkelingen binnen de geneeskunde een belangrijke rol.

"Het aantal mogelijkheden om beter en sneller te diagnosticeren én in te grijpen groeit heel snel, zo creëer je soms een aanbodgeïnduceerde vraag",  waarbij de patiënt meer zorg krijgt dan hij misschien zou willen als hij over de nodige kennis zou beschikken.

Ook de patiënt speelt een belangrijke rol, die is steeds beter geïnformeerd én mondiger, aldus Vandijck, en vraagt dus zelf vaak om geopereerd te worden. "Een goed voorbeeld zijn polsbreuken. Met een operatie zal je sneller van een polsbreuk genezen, maar daarom is dat finaal nog niet een betere genezing. Maar er zijn heel wat patiënten die liever voor die snelle genezing gaan."

Dat er zoveel ingrepen in ons land plaatsvinden, is ook een goede zaak, vindt Vandijck: "Het toont aan dat we in België een groot aanbod aan experten hebben, maar ook dat we een goede infrastructuur en materialen ter beschikking hebben. Ons systeem is erg toegankelijk en wordt daarvoor ook internationaal geprezen."

Centrale speler in dit verhaal is de arts. De arts is diegene die beslist of er al dan niet een operatie nodig is en volgens Vandijck zouden sommige artsen nog bewuster met die keuze moeten omgaan. Er zijn echter wel enkele obstakels waardoor die keuze niet altijd evident is. "We moeten voor een stuk kijken naar het financieringssysteem. Het merendeel van de artsen wordt voor een stuk betaald in functie van de gepresteerde acten." 

Een ander financieringssysteem zou dus soelaas kunnen bieden: "Het is belangrijk dat artsen de tijd kunnen nemen om patiënten te informeren en alle opties te presenteren. Dat soort intellectuele prestaties zou ook op een bepaalde manier gehonoreerd moeten worden", vindt Vandijck.

De oplossing om onnodige ingrepen te vermijden in de toekomst zit volgens de gezondheidseconoom niet enkel in een groter bewustzijn bij artsen maar ook in een globale aanpak. "Er is nood aan een globale kosten-batenanalyse. We zouden meer en meer de vraag moeten stellen of de middelen die we investeren of dat voldoende oplevert. Niet alleen puur economisch maar ook wat betreft de medische uitkomst", concludeert Dominique Vandijck.