Tegen 2025 moet er in Vlaanderen statiegeld komen op blikjes en plastic flessen. In principe zou dat via een digitaal systeem moeten gebeuren, waarbij iedereen bij het weggooien de pmd-zak én het blikje of flesje moet scannen. Al wil bevoegd minister Zuhal Demir (N-VA) die keuze pas definitief maken als via proefprojecten kan worden aangetoond dat dit effectief werkt. Indien niet dan komt er een klassiek systeem, zoals nu al voor glazen flessen bestaat.

De Openbare Afvalstoffenmaatschappij (Ovam) heeft nu drie bedrijven geselecteerd om hierover de komende maanden te experimenteren en te testen. Maar nog voor die pilootprojecten echt zijn gestart, stuit het al op verzet van de Bond Beter Leefmilieu (BBL) en Recycling Network Benelux.

De twee milieuorganisaties zitten in de zogenaamde klankbordgroep voor digitaal statiegeld, dat de projecten begeleidt. Die groep komt woensdag samen, en daar willen ze hun kritiek laten horen. “De belangrijkste doelstelling voor de invoering van statiegeld is om het zwerfvuil te verminderen, maar net dat komt nauwelijks ter sprake”, zegt Nina Maat, beleidsmedewerker bij BBL. Dezelfde kritiek is te horen bij Chloé Schwizgebel van Recycling Network Benelux: “We weten niks over de echte aanpak van zwerfvuil, terwijl dat cruciaal is.”

Zwerfvuil

Onder meer een persmededeling van de Ovam vorige week heeft kwaad bloed gezet. Daarin maakte het Vlaamse overheidsbedrijf de drie geselecteerde bedrijven bekend: Unbox, DDRS Alliance en het consortium Twintag-Verhaert-Cegeka. “De proefprojecten moeten ons meer inzicht verschaffen over uiteenlopende, operationele aspecten van het digitaal statiegeld”, preciseerde de Ovam en ze gaf als voorbeelden: welk soort applicatie en code, welke bijhorende communicatie en welke privacyregels. “Met andere woorden, het belangrijkste criterium wordt niet vermeld, namelijk over het zwerfvuil”, aldus de beide milieuorganisaties.

Volgens Nina Maat (BBL) is dat persbericht maar één voorbeeld, en dreigt de fundamentele vraag over het zwerfvuil doorheen het hele proces ondergesneeuwd te geraken. Op het overleg woensdag zal dat dus zeker ter sprake komen. Daarbij krijgt de milieubeweging de steun van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), dat ook in die klankbordgroep zit. “VVSG hecht belang aan het in kaart brengen van de impact van het digitaal statiegeldsysteem op zwerfvuil”, laat de vereniging weten.

Krappe timing

Volgens de Ovam wordt de impact op zwerfvuil nu nog niet gemeten omdat de eerste fase van de proefprojecten in een gesloten omgeving plaatsvindt, zoals een bedrijf of een universiteit. “Daarbij worden vooral de technische aspecten gemeten”, aldus de woordvoerder van de Ovam. “Pas in de tweede en de derde fase wordt dat wel meegenomen. Dat zijn de projecten in een halfopen omgeving, zoals een vakantiepark, en een volledig open omgeving.”

Pas na die derde fase hakt minister Demir ook definitief de knoop door. Ze heeft eerder al laten weten dat ze “niet getrouwd” is met zo’n digitaal systeem - dat er trouwens op voorstel van de verpakkingsindustrie is gekomen. Als de pilootprojecten tegen het einde van het jaar niet overtuigen, dan wil ze terugvallen op het klassieke statiegeldsysteem.

Alleen is de vraag of er tegen dan wel voldoende antwoorden zullen zijn op alle vragen, aangezien de derde fase pas in maanden november en december plaatsvindt. Dat is wel heel krap om tegelijk ook al een analyse te maken van de impact op zwerfvuil én voor het einde van het jaar beslissen.