Omstreden migratieregel is na 3 jaar op de schop in de VS: chaos aan grens met Mexico verwacht

Om middernacht (zes uur 's ochtends bij ons) kwam er na drie jaar een einde aan "Title 42", een controversiële maatregel die de vorige president Donald Trump tijdens de covidpandemie invoerde. Trump maakte in maart 2020 gebruik van een meer dan 70 jaar oude wet over de volksgezondheid die de overheid toelaat om noodmaatregelen te nemen om de verspreiding van ziektes te voorkomen.

Op dat moment greep de covidpandemie wild om zich heen in China, grote delen van Azië en Europa en in mindere mate (of toch nog niet officieel geweten) ook al in de Verenigde Staten. Om te voorkomen dat de ziekte via migratie het land zou binnenkomen, stelde Trump Title 42 in werking. Dat hield in dat de Verenigde Staten migranten die de grens met Mexico wilden oversteken of al hadden overgestoken, gemakkelijker konden terugsturen naar Mexico, zonder de kans om asiel aan te vragen in de VS.

De maatregel was zeer omstreden. Critici zagen er een handigheidje van Trump in om de pandemie als rechtvaardiging te gebruiken om zoveel mogelijk migranten buiten te houden. Iedereen kon namelijk besmet zijn met het coronavirus. Sinds de start van de coronacrisis zijn naar schatting meer dan 2 miljoen mensen het land uitgezet.

Maar ook Trumps opvolger Joe Biden hield meer dan een jaar lang vast aan de maatregel. In april vorig jaar kondigde de regering-Biden aan dat ze de maatregel op het einde van 2022 zou afschaffen, maar verschillende Republikeinse gouverneurs van zuidelijke staten stapten naar de rechter en kregen gelijk.

Nu is het dan toch zover. Omdat vanaf vandaag geen enkele door de federale regering opgelegde covidmaatregel nog van kracht is, is het volgens de regering ook tijd om Title 42 op te heffen. Officieel gebeurt dat om middernacht in de nacht van 11 op 12 mei.

Dat de opheffing ervan een nieuwe toestroom van migranten aan de Amerikaans-Mexicaanse grens zal veroorzaken, beseft ook Biden zelf. "Het zal een tijdje chaotisch worden", zei hij dinsdagavond. Biden overlegde toen een uur lang met zijn Mexicaanse collega Andrés Manuel López Obrador. Ze uitten hun engagement om te blijven samenwerken op het vlak van migratie, maar ook tegen de drugs- en wapensmokkel.

Ook de Amerikaanse minister van Binnenlandse Veiligheid Alejandro Mayorkas had vorige week al aangegeven dat de situatie aan de grens "een heel grote uitdaging" zal worden. "Ik wil de ernst van de uitdaging die we verwachten niet onderschatten", zei hij tijdens een bezoek aan Brownsville, een grensstad in Texas.

Maar hij benadrukte ook dat federale ambtenaren zich al lange tijd hebben voorbereid op het afschaffen van Title 42 en dat de overheid er klaar voor is. "We hebben een plan."

De Amerikaanse regering nam inderdaad al een aantal maatregelen, legde Amerikakenner Bart Kerremans (KU Leuven) uit in "De wereld vandaag". Zo vroeg Biden om 1.500 bijkomende manschappen aan de grens. "Niet om mensen op te pakken of te deporteren, maar om logistieke en bewakingssteun te verlenen aan de troepen die wel mensen oppakken."

Er komt ook een versnelde asielprocedure voor migranten van wie men veronderstelt dat ze toch geen asiel zullen krijgen. Het gaat dan bijvoorbeeld over mensen die illegaal de grens willen oversteken en geen beschermingsmaatregelen hebben aangevraagd in de landen die ze voor aankomst aan de Amerikaanse grens doorkruist hebben.

Daarnaast is er ook een akkoord met Mexico over de opname van uitgezette migranten uit een viertal landen. Allemaal maatregelen die op een of andere manier nogal wat kritiek hebben gekregen.

Een plan of niet, verschillende statistieken tonen aan dat het aantal migranten dat de grens tussen Mexico en de VS wil oversteken, al een hele tijd weer aan het groeien is en de komende periode allicht nog verder zal toenemen.

Volgens de Amerikaanse grenswacht kwamen in maart zo'n 5.000 migranten per dag aan de grens aan. Intussen zijn dat er geregeld zo'n 8.000 en de voorbije week werden op verschillende dagen volgens sommige Amerikaanse media zelfs meer dan 10.000 mensen geteld.

Verderop in Centraal-Amerika wijzen nog andere statistieken op een verwachte nieuwe toestroom aan de Amerikaanse grens. Het aantal mensen dat de Darién is overgestoken, is de voorbije maanden fors toegenomen. De Darién is een moeilijk doordringbaar gebied op de grens tussen Colombia en Panama, bestaande uit oerwoud en moerassen.

Een reis van Colombia door de Darién naar Panama duurt zo'n zes dagen. Onderweg moeten migranten niet alleen de natuur trotseren, maar ook gewapende bendes en guerrillaleden die mensen overvallen, afpersen, smokkelen en verkrachten.

Volgens het Panamese ministerie van Veiligheid hebben in april 40.297 migranten via deze weg Panama bereikt. In de eerste 4 maanden van 2023 waren het er volgens officiële cijfers 127.687. In beide gevallen is dat 6 keer meer dan in dezelfde periode vorig jaar. En het stopt allerminst. In de eerste 9 dagen van mei zijn al meer dan 16.000 mensen in Panama aangekomen. Dat is al meer dan in de hele maand mei in 2022.

Een overgrote meerderheid van die migranten wil niet in Panama blijven en heeft maar één doel: verder door Centraal-Amerika trekken en de grens met de VS bereiken. De Panamese minister van Buitenlandse Zaken was gisteren met een delegatie op bezoek in de Amerikaanse hoofdstad Washington. Amerikaanse functionarissen maakten toen duidelijk dat het voornemen om het aantal grensoverschrijdingen in de Darién in te perken, een van de belangrijkste pijlers van het migratiebeleid moet zijn.