Massaal bomen planten als klimaatoplossing? ‘Een druppel op een hete plaat’

Bomen planten om het klimaat te redden is in. Wie vliegt kan zo bomen laten aanplanten om de uitstoot van de vlucht te compenseren en ook bedrijven laten het doen om hun uitstoot te compenseren. Maar een en ander blijkt onrealistisch.

Zo hebben regeringen alleen al samen beloftes gedaan voor 633 miljoen hectare aan bomen, meldt Financial Times in een kritische doorlichting van boomplantacties. Dat is bijna twee keer de omvang van India.

En al mocht iedere aardbewoner een boom planten, dan nog zouden die acht miljard bomen nauwelijks iets opleveren in de strijd tegen de opwarming, zo schrijft professor oceanografie David Ho (Universiteit van Hawaï) in Nature.

Om dat aan te tonen, hanteert Ho de analogie van de tijdmachine. In totaal zouden acht miljard bomen, eens volgroeid, de wereld jaarlijks 43 uur terug in de tijd brengen als het gaat over de CO₂-uitstoot. Want terwijl we met acht miljard extra bomen wel wat CO₂ uit de atmosfeer kunnen halen, stoot de wereld jaarlijks vele keren meer CO₂ uit, namelijk 40,5 miljard ton in 2022. En die uitstoot stijgt jaarlijks met 1 procent. Zelfs een enorme bomenoperatie is dan een druppel op een hete plaat.

Dat geldt eveneens voor nieuwe technologie die CO₂ uit de atmosfeer haalt en elders opslaat: direct air capture (DAC). Het gaat om machines die via chemische processen CO₂ uit de lucht kunnen halen. Ook het enthousiasme daarover zit in de lift. De VS hebben 3,5 miljard dollar veil om vier centrales met DAC-installaties te realiseren. Microsoft kondigde begin dit jaar aan dat het investeringen deed om 1,3 miljard ton CO₂ uit de atmosfeer te halen, zowel via extra bos als met technologie. Ook onder andere H&M en Apple lieten recent weten dat ze honderden miljoenen investeren in het opvangen en opslaan van koolstof.

Futiel

Ook dat zet momenteel weinig zoden aan de dijk, zo stelt Ho vast. Hij is gespecialiseerd in de natuurlijke koolstofcyclus en werkt aan methodes om na te gaan of toepassingen voor ‘koolstofverwijdering’ werken. Dat deed hij onder andere voor de wedstrijd ‘XPRIZE Carbon Removal’ van de Musk Foundation, die 100 miljoen dollar veil heeft voor de beste toepassing. De vier DAC-centrales die zijn gepland in de VS zouden naar verluidt 1 miljoen ton CO₂ uit de atmosfeer kunnen halen. Als je dat afzet tegen de 40,5 miljard ton CO₂-uitstoot van vorig jaar, zo stelt Ho, dan zou die Amerikaanse operatie ons qua uitstoot dertien minuten per jaar terug in de tijd brengen.

“Die analogie met de tijdmachine onthult hoe futiel koolstofverwijdering vandaag is”, schrijft de onderzoeker. “We moeten dan ook dringend omschakelen naar een ander verhaal. Er komt de komende jaren steeds meer geld vrij voor klimaatoplossingen en dat besteden we best zo goed mogelijk. Daarom moeten we ermee ophouden koolstofverwijdering uit te rollen als een oplossing voor vandaag, nu de uitstoot zo hoog blijft, alsof het op de een of andere manier radicale en directe daling van de uitstoot kan vervangen.”

Maar op termijn zijn bomen en ‘CO₂-stofzuigers’ wél nuttig en nodig, vervolgt hij. Dat stelt ook het VN-klimaatpanel IPCC. Willen we de opwarming onder de anderhalve graad houden, dan moeten we tegen 2050 stoppen met uitstoten. Zelfs in de meest optimistische scenario’s lukt dat niet omdat sommige lastige sectoren zoals scheep- en luchtvaart nog langer CO₂ zullen uitstoten. Daarom kunnen we niet anders dan CO₂ die al in de atmosfeer zit weg te halen.

Evenwel compenseer je daar niet meer mee dan de hardnekkige ‘restjes’, bomen en DAC-technologie zullen de globale uitstoot zoals we die nu kennen niet weg toveren. Het IPCC adviseert koolstofverwijdering dan ook in combinatie met zeer drastische uitstootreductie.

Naar 10 procent van uitstoot

Uit Ho’s oefening met de tijdmachine blijkt dan ook dat pas als we de uitstoot reduceren tot ongeveer 10 procent van het huidige niveau, een DAC-centrale die één miljoen ton CO₂ kan verwijderen ons per jaar twee uur en dertien minuten terug in de tijd kan brengen. “Op dat moment zouden we zo’n vierduizend installaties nodig hebben die volledig op hernieuwbare energie draaien om wereldwijd jaarlijks een nuluitstoot te realiseren”, concludeert Ho.

Milieufysicus Bernard Longdoz (Universiteit van Luik), is het eens met Ho’s analyse. “Er is potentieel voor koolstofverwijdering via extra bos en natuurherstel. Maar er zijn limieten aan”, zegt hij. “Onderzoek toont dat het potentieel voor koolstofverwijdering met bomen en andere natuur zo’n 20 procent van de huidige uitstoot bedraagt. Want je kan niet overal bomen zetten. Er is ook plaats nodig voor biodiversiteit en voedselproductie. En we zien dat de opslag van CO₂ door bomen flink kan dalen door droogte en hitte. Ook zijn bomen enkel een compensatie voor CO₂-uitstoot wanneer je kan garanderen dat ze altijd blijven leven.”

In verband met de DAC-technologie wijst Longdoz erop dat die nog geen grootschalige prototypes heeft opgeleverd en het dus iets is voor later. “De bevinding dat deze technologie pas realistisch inzetbaar is wanneer we de CO₂-uitstoot tien keer kleiner hebben gemaakt, is zeer relevant”, zegt hij. “Ter vergelijking, tijdens de pandemie is de uitstoot tijdelijk met 5 procent gedaald.”