Passagiers krijgen dan toch schadevergoeding: "Een dode piloot is geen buitengewone omstandigheid"

Op 17 juli 2019 stond er een vlucht van de Portugese luchtvaartmaatschappij TAP van Stuttgart naar Lissabon ingepland. De vlucht kon echter niet doorgaan omdat de co-piloot net voor het vertrek dood werd teruggevonden in zijn hotelkamer. Zijn crew was daardoor te aangeslagen om nog te vliegen. Daardoor is een groot deel van de passagiers pas 10 uur later kunnen vertrekken. 

De passagiers hadden daarom graag een schadevergoeding gekregen, maar TAP weigerde. Volgens hen was er sprake van buitengewone omstandigheden en dan moet er geen schadevergoeding betaald worden. Het Europees Hof van Justitie gaat echter niet mee in die redenering. "Er zijn al heel wat interpretaties van buitengewone omstandigheden geweest, het is in ieder geval niet hetzelfde als overmacht," legt Mia Wouters, professor luchtvaartrecht (UGent), uit in "De wereld vandaag" op Radio 1.

De termen buitengewone omstandigheden en overmacht worden vaak foutief door elkaar gehaald. Het begrip "buitengewone omstandigheden" bestaat al 20 jaar, vertelt professor Wouters: "In eerste instantie werden buitengewone omstandigheden geïnterpreteerd als omstandigheden die, ondanks het treffen van alle redelijke maatregelen, toch niet voorkomen konden worden. Met andere woorden: omstandigheden waarop de luchtvaartmaatschappij effectief geen daadwerkelijke invloed heeft. Dat sluit nog een beetje aan bij overmacht."

De afgelopen jaren is die interpretatie van buitengewone omstandigheden echter veranderd. "Men heeft dat begrip verstrengd. Volgens de nieuwe interpretatie mogen buitengewone omstandigheden niet ingeroepen worden wanneer er iets gebeurt dat inherent deel uitmaakt van de activiteiten van een luchtvaartmaatschappij. Dat is dus een zeer brede interpretatie", legt Wouters uit.

Het Europees Hof van Justitie heeft zich bij deze zaak ook aan die interpretatie gehouden: "Het Hof van Justitie heeft gezegd dat het overlijden van een piloot, inherent is aan wat een luchtvaartmaatschappij nu eenmaal doet. Ze zeggen daarmee eigenlijk dat een luchtvaartmaatschappij maar moet voorzien dat een piloot kan sterven."

Het weer wordt wel nog gezien als een buitengewone omstandigheid: "Als een vliegtuig niet kan vertrekken omdat het onweert of stormt dan zijn dat wel buitengewone omstandigheden", zegt Wouters, passagiers hebben dan dus geen recht op een schadevergoeding.

Professor Wouters verdedigt als advocaat vaak luchtvaartmaatschappijen, volgens haar wordt er soms te veel rekening gehouden met de consument. "Wat de consument lijkt te vergeten is dat wel iemand die schadevergoedingen uiteindelijk moet betalen. De luchtvaartmaatschappij gaat dat niet uit eigen zak betalen, die gaat dat gewoon recupereren via de ticketprijzen. De individuele passagier is dus goed beschermd, maar alle passagiers in zijn geheel betalen daar de prijs voor."

Volgens haar is de balans tussen de belangen van de consument enerzijds en de belangen van de luchtvaartmaatschappij anderzijds, helemaal weg. "Het Europees Hof geeft ook toe dat ze streeft naar de hoogste bescherming van de consument."

Een nieuw wettelijk kader zou die balans kunnen herstellen, zegt Mia Wouters, maar dat zal er niet snel komen: "Dit ligt politiek heel gevoelig, zelfs als ze een nieuw wettelijk kader zouden willen maken dan moeten ze ook rekening houden met de consumenten. En de consumenten gaan hun verworven rechten nooit willen opgeven of de luchtvaartmaatschappij dat nu eerlijk vindt of niet."