Ondanks de oorlog nog steeds bloeiende handel in draagmoederschap in Oekraïne

Commercieel draagmoederschap is al jaren een bloeiende handel in Oekraïne. De redenen liggen voor de hand. Oekraïne is een van de weinige landen die tegen een relatieve goedkope prijs draagmoederschap met buitenlandse wensouders toestaat.

Daartegenover staan wel enkele verplichtingen. Oekraïense draagmoeders moeten in eigen land bevallen en de wensouders moeten de baby zelf ter plekke komen ophalen om de wettelijke voogdij te kunnen krijgen.

In de huidige oorlogsomstandigheden, met miljoenen Oekraïners op de vlucht zou je denken dat de handel in draagmoederschap daarom op een lager pitje is gezet. Niets blijkt minder waar.

“Er is nog steeds een gigantisch grote vraag van koppels die hun kinderwens vervuld willen zien en die op zoek gaan manieren om dat te doen. Zij maken daarbij graag gebruik van een catalogus, dat gaat over eicellen maar ook over draagmoederschap voor mensen zonder baarmoeder of vrouwen die om gezondheidsredenen het kind zelf niet kunnen dragen”, zegt Steph Raeymaekers. “Steeds meer landen voeren een adoptiestop in en dus gaan mensen op zoek naar andere mogelijkheden, het liefst in miniformaat en genetisch half van zichzelf.”

Oekraïense vrouwen die zich kandidaat stellen voor het draagmoederschap lopen nochtans meer risico, stelde het Europees Instituut voor de Bio-ethiek vorig jaar.

Zeker bij het begin van de oorlog was het voor wensouders niet evident om de baby zelf te komen ophalen waardoor er problemen rezen met de wettelijke voogdij en het staatsburgerschap van de baby’s. Pas bevallen draagmoeders moesten de afweging maken of ze de baby zouden achterlaten bij verzorgers of zelf in precaire omstandigheden voor het kind zouden blijven zorgen. De beelden van niet opgehaalde baby’s in schuilkelders gingen de wereld rond.

Intussen hebben de fertiliteitsklinieken hun zaakjes beter op orde, zegt Raeymaekers. “Ze hebben het nu zo geregeld dat de draagmoeders naar het westen van het land verhuisd worden om daar de zwangerschap uit te zitten en te bevallen. Daar is het nog veilig en kan alles goed geregeld worden om het kind legaal naar het land van de wensouders te kunnen laten afreizen.”

In Oekraïne zijn er 14 agentschappen die baby’s via draagmoederschap aan de man brengen. Die agentschappen zijn niet zozeer bezig met de veiligheid van de draagmoeder dan wel met die van het kind, zegt Raeymaekers.

“De wensouders hebben een kind besteld, dat kost relatief veel geld, en daar mag niets mee gebeuren. De draagmoeders worden in veiligheid gebracht zodat de wensouders een hoge garantie hebben dat het kind er veilig uitkomt en zo gezond mogelijk afgeleverd wordt.”

Een baby kopen via draagmoederschap is in Oekraïne goedkoper dan in de VS of Canada maar als gevolg van de oorlog is de kostprijs ervan wel gestegen. Dat is ook logisch, zegt Raeymaekers. “Als een draagmoeder moet worden verplaatst dan komen er extra kosten bij voor het appartement dat zij in veilig gebied moet huren. In normale omstandigheden doet een draagmoeder de negen maanden uit in haar eigen omgeving. En los daarvan is alles ook gewoon duurder geworden.”

De oorlog legt een zware tol op het leven in Oekraïne. Vinden die agentschappen dan nog wel voldoende vrouwen die een kind willen dragen voor een ander koppel? Vreemd genoeg wel, stelt Raeymaekers. “De Oekraïense vrouwen deden het vroeger eigenlijk ook al voor het geld. Als gevolg van de oorlog zijn veel mannen gesneuveld of ze vechten aan het front. Daardoor zijn veel vrouwen in een nog kwetsbaardere positie beland en bieden nog meer vrouwen zich aan als draagmoeder of eiceldonor."

De vzw Donorkinderen heeft grote vragen bij deze handel in baby’s. “Ik vind het een aantasting van de eerbaarheid van het kind en de vrouw. We delen de bezorgdheid van het Europees Instituut voor Bio-ethiek dat zich in al kritisch heeft uitgelaten over deze praktijk van kinderen op bestelling."

"Je wil echt niet weten welke deals die klinieken aanbieden. Zaken als “niet goed, geld terug-garantie” of kortingen als de vrouw zwanger wordt van een tweeling of als je twee draagmoeders tegelijk zwanger laat worden.”

“Ik snap dat je kan verlangen naar een kind maar dat hoort niet ten koste van het kind te gaan. We zien dat ook in onze groep van donorkinderen, dat ook zij een probleem hebben met prijskaartje dat hun ouders hebben betaald om koste wat het kost aan een kind te geraken. Het is iets dat je een leven lang met je mee draagt. Er is een prijs op je babybillen gezet en geadopteerde mensen geven ook al heel lang aan dat zij daarmee worstelen. Het is echt een business waar men winst maakt ten koste van de belangen, rechten en welzijn van onschuldige kinderen.”

Zal een eventueel toekomstig lidmaatschap van Oekraïne van de Europese Unie iets veranderen aan deze praktijken? Dat is nog maar de vraag. Er wordt steeds kritischer gekeken naar deze manier van handelen, maar tegelijk kiest elk Europees land zelf welke wetgeving het hanteert rond donorschap, adoptie of draagmoederschap.