Grens van 1,5 graden opwarming zal in komende 5 jaar wellicht al overschreden worden, waarschuwen wetenschappers
Het gaat hard met de opwarming van onze planeet. Dat blijkt uit een nieuw rapport dat de Wereldmeteorologische Organisatie (WMO) heeft voorgesteld: volgens de WMO bedraagt de kans twee op drie dat we binnen dit en vijf jaar al eens (tijdelijk) anderhalve graad opwarming bereiken wereldwijd. Zorgwekkend, waarschuwen wetenschappers, al zal het dus nog niet permanent zijn. Om dat laatste te vermijden, wordt de tijd intussen steeds korter.
De globale opwarming beperkt houden tot anderhalve graad is altijd al de doelstelling geweest van het klimaatakkoord van Parijs, maar de maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen - wat nodig is om dat doel eventueel nog te halen - zijn nooit gevolgd. Die anderhalve graad opwarming (tegenover de periode 1850-1899) komt nu steeds dichter bij, ook al gaat het nog maar om een geïsoleerd jaar. Of we steeds nadrukkelijker flirten met de klimaatdreiging.
Uit recente rapporten bleek meermaals al dat de opwarming van de aarde sneller gaat dan eerder geschat. De WMO, de weerdienst van de Verenigde Naties, komt nu naar buiten met een projectie voor een periode van vijf jaar (vanaf dit jaar tot en met 2027).
Door het broeikaseffect in combinatie met een sterke El Niño zouden we 66 procent kans hebben dat we tussen nu en 2027 minstens één jaar aan anderhalve graad opwarming zitten, wereldwijd, tegenover de periode 1850-1899.
We zien dit rapport als een barometer, als een alarmbel
"Het zal wellicht nog niet voor dit jaar zijn, maar misschien wel voor volgend jaar of het jaar daarna," schetst Leon Hermanson, klimaatwetenschapper bij het Britse Met Office en hoofdauteur van het rapport. "We zien dit rapport als een barometer." We gaan misschien nog niet permanent over de anderhalve graad, maar elk afzonderlijk jaar dat het gebeurt, is van belang.
"Dit betekent niet dat we permanent over de anderhalve graad gaan, maar we willen wel de alarmbellen doen afgaan dat het tijdelijk al kan gebeuren, en dat het in steeds meer jaren kan gebeuren", vult WMO-secretaris-generaal Petteri Taalas aan.
3 jaar geleden was de kans berekend op 20 procent, nu is dat meer dan drie keer zoveel
Terwijl de kans dit keer berekend is op 66 procent, bedroeg die vorig jaar nog maar 48 procent en het jaar daarvoor 40 procent. In 2020 was de kans maar op 20 procent uitgerekend. Ook dit geeft aan hoe snel alles verandert. De wetenschap probeert zich constant aan te passen aan de nieuwe bevindingen en de nieuwe realiteit. Het laatste WMO-rapport is gebaseerd op berekeningen van 11 verschillende klimaatcentra wereldwijd.
Stevige El Niño heeft wereldwijde impact
El Niño zou deze zomer zijn intrede doen. Het is een weerfenomeen waarbij in delen van de Stille Oceaan het oppervlaktewater warmer wordt - ten westen van Zuid-Amerika, rond de evenaar - waardoor de temperatuur wereldwijd stijgt (zie tekening onder).
El Niño is een weerfenomeen dat om de zoveel jaar terugkeert, maar dit keer verwachten experts een sterke El Niño met dus een grote impact. De laatste keer dat we een sterke El Niño hadden was in 2016, wat te boek staat als het warmste jaar ooit.
Droger in de Amazone, natter in de Hoorn van Afrika
De voorbije jaren konden we overigens profiteren van de effecten van het omgekeerde fenomeen, La Niña, dat nog enigszins een rem zette op de wereldwijde opwarming. La Niña speelde drie jaar een rol maar valt nu weg. Het omgekeerde effect komt in de plaats en de gevolgen zullen wereldwijd merkbaar zijn. "Waar er overstromingen waren, zullen er droogtes optreden, en waar er droogte heerste, kan het gaan overstromen", waarschuwt Hermanson.
De Amazone-regio zou wel eens droger kunnen worden de komende jaren, maar het rapport verwacht meer regen in de Sahel-regio in Afrika, wat goed nieuws kan zijn daar (als hij met mate komt), of in de Hoorn van Afrika. Die regio is door La Niña getroffen door opeenvolgende jaren van droogte met mislukte oogsten. "Het is dus zeker niet allemaal slecht nieuws. Het gaat niet altijd om doemscenario's en hittegolven", zegt Hermanson daarover.
Mann waarschuwt: "Oceanen worden steeds warmer"
Toch waarschuwt klimaatspecialist Michael Mann van de University of Pennsylvania ervoor om het niet al te zeer te enten op El Niño of La Niña.
Het diepere probleem, waarschuwt hij, zit in het feit dat de oceanen steeds meer warmte opnemen, ook in de diepere wateren. Daardoor slaan ze meer warmte op en kunnen ze op hun beurt nieuwe extremen in de hand werken. De voorbije decennia zouden de oceanen maar liefst (ruim) 90 procent van de opwarming hebben opgenomen.
De WMO geeft nog mee dat het zo goed als zeker is (98 procent) dat een van de komende jaren het warmste zal worden dat ooit is gemeten.
Elk tiende van een graad telt
Dat het nu hard gaat met de opwarming, hoeft zeker niet te betekenen dat we de handdoek moeten gooien in de strijd tegen de klimaatverandering. Integendeel, omdat de situatie prangender wordt, moeten we net extra inspanningen doen om de gevolgen zoveel mogelijk te beperken.
Elk tiende van een graad telt en kan een positief verschil maken. Zelfs als we permanent boven de anderhalve graad zouden uitstijgen, loont het nog de moeite om de uitstoot van broeikasgassen als CO₂ en methaan drastisch terug te dringen. "Beter 1,6 graden extra dan pakweg 1,8", zeggen wetenschappers daarover.
Anderhalve graad? Dat de wereld één keer een jaar beleeft met een globale opwarming van anderhalve graad, is nog niet hetzelfde als het klimaat dat anderhalve graad opgewarmd zou zijn. Daarvoor zou het minstens 20 jaar aan een stuk anderhalve graad of meer opgewarmd moeten zijn. Momenteel zitten we, op het vlak van klimaat, "nog maar" aan 1,1 graden opwarming.
Het klimaatakkoord van Parijs probeert de klimatologische opwarming op maximaal anderhalve graad te houden, in de hoop om zo de ergste gevolgen van de klimaatverandering - met meer weersextremen - te voorkomen. Om dat te realiseren, is er nog een klein beetje marge, maar dit nieuwste rapport toont hoe dichtbij het allemaal komt.
De wereldwijde opwarming gaat over de hele planeet, met de oceanen erbij. Zij nemen veel extra warmte op en hebben een bufferend effect op de temperatuur. Daarom is de opwarming op land nog sterker dan de opwarming wereldwijd. Die bedroeg voor Europa 2,2 graden extra tijdens de voorbije vijf jaar.
