Per toeval ontdekten sterrenkundige de grootste explosie in het heelal die ooit gezien is. Vermoedelijk is die veroorzaakt door een zwart gat dat een gigantische stofwolk heeft opgeslokt.

Terwijl Britse astronomen opzoek waren naar exploderende sterren, zogenoemde supernova’s, ontdekten ze een gigantische kosmische explosie. Het licht dat daarbij vrijkwam, is tien keer zo helder als een supernova en drie keer zo helder als het felste tidal disruption event (TDE), waarbij een ster wordt opgeslokt door een superzwaar zwart gat. De sterrenkundige van de University of Southampton (VK) delen hun vondst in het wetenschappelijke tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.

Lange explosie

De explosie, die AT2021lwx is genoemd, kwam toevallig aan het licht. De astronomen waren eigenlijk op zoek naar supernovae en gebruikten daarvoor een zoekalgoritme: die markeerde de kosmische gebeurtenis. Maar het was al snel duidelijk dat AT2021lwx geen normale supernova was. De explosie is namelijk al drie jaar bezig, terwijl de meeste supernovae en TDE’s slecht een paar maanden duren voordat ze vervagen.

Door de verschillende golflengten in het uitgestraalde licht te analyseren, konden de sterrenkundigen de afstand tot AT2021lwx berekenen. De explosie vond op bijna 8 miljard lichtjaar afstand plaats: toen was het universum ongeveer 6 miljard jaar oud (nu 13,7 miljard jaar).

‘Dit is ongekend’

“Zodra je de afstand tot het object kent en weet hoe helder het vanaf de aarde lijkt, kun je ook de helderheid van het object zelf berekenen”, zegt Sebastian Hönig, een van de auteurs van de studie, in een persbericht. “Toen we die berekeningen hadden gemaakt, beseften we dat dit extreem fel is.”

De enige dingen in het heelal die net zo helder zijn als AT2021lwx, zijn quasars – superzware zwarte gaten waar een constante stroom gas met hoge snelheid in valt. “Als we een langere tijd een quasar bestuderen, zien we de helderheid flikkeren”, zegt Mark Sullivan, ook een auteur van het artikel. “Maar als we waarnemingen van tien jaar terug bekijken, zien we AT2021lwx nog niet. Pas in 2020 verschijnt hij plotseling en is dan net zo fel als de helderste objecten in het heelal, dat is ongekend.”

Nóg feller

Het is nog een beetje gissen wat de explosie heeft veroorzaakt. Maar het team uit Southampton vermoedt dat er een extreem grote gas- of stofwolk – mogelijk duizenden keren groter dan de zon – uit zijn baan rond een zwart gat is geraakt en met veel geweld naar binnen is gestort.

De astronomen gaan nu meer gegevens verzamelen over de explosie. Zo willen ze meten met röntgenstraling, daarmee kunnen ze namelijk de temperatuur van het object berekenen. Ze willen ook verbeterde computersimulaties gebruiken om te testen of deze overeenkomen met hun theorie over de oorzaak.

AT2021lwx is niet de helderste explosie die ooit is waargenomen. Vorig jaar zagen sterrenkundigen een gammaflits, die bekend staat als GRB 221009A, die nog iets feller was. Maar de flits duurde erg kort, bij AT2021lwx is er in totaal veel meer energie vrijgekomen.