Hoe maak je het onderwijs beter? "Weten helpt en de leraar moet de dans leiden"

"Lezen komt nu heel sterk in de aandacht, maar we weten dat dit niet het enige probleem is", zegt Tim Surma in "De afspraak". Volgens hem zit het probleem veel dieper en kan je twee grote oorzaken aanwijzen: wat onderwijzen we aan leerlingen en hoe.  

"De voorbije decennia is er een soort van devaluatie gekomen van de kenniscomponent. Het is bon ton om te zeggen dat leren minder belangrijk is." Surma merkt dat in de leerplannen en in de eindtermen. "Kennis moet aan belang terugwinnen." Daarmee bedoelt hij niet dat leerlingen weer dingen van buiten moeten leren als papegaaien. "Het gaat eigenlijk over brede, wereldse kennis: dingen weten over aardrijkskunde, kunst of cultuur. Dat is eigenlijk een heel grote voorspeller voor leesbegrip."

En vergis u niet. "Een vaardigheid is eigenlijk toegepaste kennis." Volgens Tim Surma wordt in de leerplannen wel te veel aandacht besteed aan zogenoemde generieke vaardigheden zoals "kritisch kunnen nadenken over". Dergelijke vaardigheden zijn moeilijk te meten en bovendien wordt zo gesuggereerd dat je zoiets kunt trainen zonder inhoud. Quod non, dus. "Weten hélpt", zegt Surma. 

Hij betreurt ook dat de leerkracht aan belang heeft ingeboet. "Er is een subtiele aanval gebeurd op de autonomie van de leerkracht, door bijvoorbeeld te zeggen dat die maar een beperkt aantal minuten per les uitleg mag geven en dat de rest vanuit het kind moet komen." Dat laatste hoeft niet per se een drama te zijn, maar dat is het wel voor kinderen in een weinig stimulerende thuissituatie. 

"We zien in een aantal onderzoeken dat de inbreng van een kennisrijk curriculum met een effectieve didactiek net het meest voordelig is voor kinderen die er het meest nood aan hebben." Bij het aanleren van basiskennis moet de leraar de dans leiden, vindt Tim Surma. "Daar moeten niet te veel verstikkende regels rond zijn."

"Als je het kind als uitgangspunt neemt, start je vanuit een extreem ongelijke situatie", benadrukt hij. "Als je een leerkracht laat bepalen wat er gebeurt, heeft dat gemiddeld gezien een betere kans tot slagen."

En hoe zit het nu met de verantwoordelijkheid van de ouders in de hele zaak? Gisteren wees Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) voor een deel ook in hun richting. Hij wil ouders desnoods financieel straffen als hun kind onvoldoende met Nederlands in contact komt na de schooluren. 

"Een onderwijssysteem dat er niet in zou slagen om een kind geletterd te krijgen omdat de ouders er om gelijk welke reden geen tijd voor hebben, is geen goed onderwijssysteem", vindt Tim Surma. Hij is er trouwens van overtuigd dat de dalende curve in het onderwijs op enkele jaren tijd kan worden omgebogen.