"Uit de lucht geplukte" Wit-Russische journalist Roman Protasevitsj krijgt gratie
In Wit-Rusland heeft de bekende blogger, journalist en opposant Roman Protasevitsj gratie gekregen. Protasevitsj, die in ballingschap leefde, werd in 2021 internationaal bekend toen hij werd opgepakt nadat het vliegtuig waarop hij zat was omgeleid naar Minsk. Eerder deze maand kreeg hij nog 8 jaar cel wegens terrorisme. Waarom hij nu gratie krijgt, is onduidelijk.
Bijna dag op dag twee jaar na zijn spectaculaire arrestatie heeft de Wit-Russische blogger en journalist Roman Protasevitsj gratie gekregen. Dat meldt het Wit-Russische staatspersagentschap Belta. "Ik heb net alle nodige documenten getekend waarin staat dat ik gratie krijg", citeert het persagentschap Protasevitsj. "Uiteraard is dit fantastisch nieuws."
Eerder deze maand werd Protasevitsj nog veroordeeld tot een gevangenisstraf van 8 jaar wegens terrorisme, het organiseren van massaprotest en laster tegenover president Aleksandr Loekasjenko. Het is niet meteen duidelijk waarom Protasevitsj nu gratie heeft gekregen. Het lijkt er wel op dat hij al is vrijgelaten.
Het is ook niet duidelijk of hij het land mag verlaten. Op beelden die op het internet rondgaan, antwoordt hij in elk geval positief op de vraag of hij in Wit-Rusland zal blijven en zich voor het land zal inzetten. Maar het zou niet de eerste keer zijn dat het regime mensen onder druk zet om bepaalde verklaringen af te leggen. Er hangt voorlopig dus nog heel wat mist rond deze zaak.
Bommelding
Protasevitsj werd in mei 2021 samen met zijn vriendin op spectaculaire wijze opgepakt nadat het vliegtuig waarop hij zat, was omgeleid naar de Wit-Russische hoofdstad Minsk. Protasevitsj woonde op dat moment in ballingschap in het buitenland.
Het vliegtuig, een Ryanair-vlucht, was toen op weg van Griekenland naar Litouwen. Officieel werd het toestel omgeleid wegens een bommelding, maar algemeen werd ervan uitgegaan dat de Wit-Russische autoriteiten het enkel hadden gedwongen om uit te wijken naar Minsk om Protasevitsj te kunnen arresteren. Zijn arrestatie lokte internationaal heel wat verontwaardiging uit.
Protasevitsj verscheen in de weken daarna verschillende keren op tv. In een van die interviews bekende hij met tranen in de ogen dat hij betrokken was geweest bij antiregeringsprotest en een poging om Loekasjenko van de macht te verdrijven. De oppositie in ballingschap lachte die bekentenissen meteen weg. Vals en onder dwang afgelegd, was hun conclusie.
Protest en repressie
Protasevitsj is een van de oprichters van het oppositiekanaal Nexta, waarvan het Telegramkanaal in 2020 door tegenstanders van Loekasjenko gebruikt werd om grote groepen mensen op de been te brengen na de presidentsverkiezingen in augustus. Die werden toen met brio gewonnen door Loekasjenko, maar veel landen erkenden de uitslag niet omdat er massaal gefraudeerd zou zijn. Nexta bracht ook uitgebreid verslag uit over dat massaprotest.
Nexta werd vorig jaar nog als een "terroristische organisatie" bestempeld. Twee andere sleutelfiguren van Nexta werden net als Protasevitsj veroordeeld tot lange celstraffen, respectievelijk 20 en 19 jaar, weliswaar bij verstek. Het is niet duidelijk of zij ook gratie hebben gekregen.
Het massaprotest in 2020 was de grootste protestbeweging tegen Loekasjenko sinds hij in 1994 aan de macht was gekomen. Net als een eerdere - kleinere - golf van protest in 2010 werden de betogingen in de zomer van 2020 hard onderdrukt door de veiligheidsdiensten.
De repressie leidde ertoe dat zowat alle belangrijke oppositieleden op dit moment ofwel in de cel zitten ofwel naar het buitenland zijn gevlucht, om daarna op hun beurt bij verstek veroordeeld te worden.
Nadat het protest in de kiem was gesmoord, kneep Loekasjenko wat overbleef van oppositie volledig dood door een nieuwe grondwetswijziging. Die maakte onder meer de weg voor hem vrij om nog tot 2035 aan de macht te blijven en ontnam oppositieleden in het buitenland het recht om presidentskandidaat te zijn.