‘Een samenvatting mag geen fase voorafgaand aan het studeren zijn’: vijf valkuilen die blokkende studenten moeten vermijden

Binnen je comfortzone blijven

De blok is allesbehalve comfortabel. Je ziet je vrienden weinig, zit achter een raam weg te smelten terwijl de temperaturen buiten eindelijk stijgen, en wordt in je dromen geteisterd door die ene examenvraag waarop je het antwoord niet wist. De verleiding om in die omstandigheden naar elke strohalm te grijpen die wat vertrouwd aanvoelt, is groot. Toch doe je dat –wat de leerstof betreft – beter niet.

“Studenten denken dat leerstof die ze nog herkennen uit de les, ook al daadwerkelijk in hun brein zit”, zegt Tine Hoof, onderzoeker bij het Expertisecentrum voor Effectief Leren van de Thomas More-hogeschool. “Maar dat is niet noodzakelijk zo. Soms creëert die herkenning de illusie van competentie. In plaats van gewoon woorden te markeren of een tekst eindeloos te herlezen, zou je beter jezelf testen en bijvoorbeeld op dat moment een blaadje papier bij je nemen, de kernwoorden in de kantlijn noteren, en een halfuur later die woorden uit jezelf proberen verklaren.”

Alleen schriftelijk of mondeling studeren

Iedereen voelt zich graag uniek. Maar als het op studiemethode aankomt, zijn we dat een stuk minder dan we denken. Het is een mythe dat iedereen een eigen manier heeft waarop die het beste studeert. “Onderzoek wijst uit dat er helemaal niet zoiets bestaat als een ‘beelddenker’ of ‘woorddenker’”, zegt Hoof. “Je kan een voorkeur hebben om mondeling of schriftelijk te studeren, maar dat betekent niet dat je de leerstof daardoor beter verwerkt.”

Meer nog: een combinatie van de twee zou de meeste breinen het beste helpen om kennis te onthouden. Mindmaps of conceptmaps zijn daarvoor alom geprezen tools: “Ze helpen je om visueel lijnen te trekken tussen elementen van de leerstof die samenhoren”, weet pedagoog Wouter Smets (Erasmus Universiteit Rotterdam). “Ons brein werkt in gelijkaardige schema’s, en dus kan het de leerstof beter verwerken.”

Een te mooie samenvatting maken

Deze valkuil bespreken we hier voor iedereen die al eens pastelfluostiften kocht. Of een vierkleurenbalpen – neen, niet dat standaardmodel, maar die met de roos-paars-lichtgroen-lichtblauwe inkt. En al zeker voor wie op TikTok filmpjes bekeek van andere studenten die met hun esthetische samenvatting pronken en daarom zelf het gevoel had na een doorstreepte schrijffout de hele pagina in de papierbak te moeten gooien.

“Een samenvatting maken mag geen fase voorafgaand aan het studeren zijn. Die moet echt onderdeel van het leerproces uitmaken”, aldus Hoof. “Het is de bedoeling dat je de leerstof herkneedt. Als je het gewoon klakkeloos uit je boek overschrijft of focust op de kantlijn zo recht mogelijk trekken, is het tijdverspilling.” Een samenvatting van een andere student kopen – of er eentje laten maken door ChatGTP – is om dezelfde reden af te raden.

Je schema te veel met anderen vergelijken

Ja, Lisa van het groepswerk statistiek is nu al in de gemeenschappelijke chatgroep aan het opscheppen over hoeveel bladzijden ze die dag geleerd heeft. Maar neen, dat betekent niet dat jouw leermethode inefficiënt is. Wie zich er beter bij voelt om pakweg pas tegen de middag achter de boeken te kruipen, mag dat gerust doen. “Het is goed om in de blokperiode rekening te houden met je eigen bioritme”, zegt studiebegeleider Kaat Terryn (VUB). “Als je weet dat je normaal nooit om acht uur kan opstaan, plan dat dan ook niet zo in. Begin iets later en doe iets langer door.” Let wel op: een nachtje doorblokken matcht met niemands bioritme en is dus nooit een goed idee.

Maar ook al hebben we ons eigen ritme, samen blokken kan een goed idee zijn. Zien studeren, doet studeren: de stijgende populariteit van ‘study with me’-filmpjes op YouTube bewijst dat veel mensen dat al begrepen hebben. Tien uur lang filmt een student, soms aan de andere kant van de wereld, hoe die van achter zijn bureau schoolwerk verzet en af en toe pauze neemt. Voor wie niet tot in de bib geraakt, kan zo’n filmpje een goed concentratiehulpmiddel zijn. “Al moet je als student vooral zelf aanvoelen wanneer je pauze nodig hebt”, zegt Terryn. “Zoiets verschilt van persoon tot persoon, en van dag tot dag.”

Multitasken

Studeren met muziek op de achtergrond of al wandelend in het park: sommige studenten zweren erbij. “Zeker over bewegend leren is er de laatste tijd heel wat geschreven”, aldus Smets. “Als je heel lang in dezelfde houding zit, valt je lichaam letterlijk wat in slaap. En dus is het beter om af en toe recht te staan of op een hometrainer te studeren. Maar er is weinig bewijs dat dat echt helpt. Als je tijdens je wandeling in het park alleen maar afgeleid bent, moet je jezelf niet wijs maken dat je beter leert daar.”

Hetzelfde geldt voor muziek: als je echt gedemotiveerd raakt zonder, kies dan slim. Ga niet voor de nieuwe plaat van je favoriete artiest waarvan je alle liedjesteksten wilt begrijpen. En gebruik bij voorkeur een cd- of platenspeler. Want over één ding zijn alle experten het eens: zelfs op vliegtuigstand is een smartphone zowat het meest afleidende studiegezelschap dat je kan kiezen.