‘Nooit gedacht dat ik op een dag de hoogste rangen zou bereiken’: wie is ‘IJzeren Generaal’ Valerij Zaloezjnyj?

Het is een bizarre speling van het lot, eentje die Valerij Zaloezjnyj (49) nooit had kunnen bevroeden: de Rus die hij ooit zo bewonderde, is nu zijn grootste vijand. De ‘IJzeren Generaal’, zoals de bijnaam luidt van Oekraïens hoogste militair, kreeg de Russische militaire doctrine met de paplepel ingegoten in zijn jonge jaren. Als jonge officier had hij grote bewondering voor een van Ruslands topmilitairen, generaal Valeri Gerasimov.

Dezelfde Gerasimov is nu stafchef van het Russische leger én de baas van de militaire operaties in Oekraïne. Kortom, Gerasimov dient een ‘terreurstaat’, zoals Zaloezjnyj Rusland bij voorkeur noemt. “Ik heb het nodige geleerd van Gerasimov”, zei hij vorig jaar tegen het weekblad Time, dat hem op de cover plaatste. “Ik heb alles gelezen wat hij heeft geschreven. Hij is een van de slimste mensen en ik had hoge verwachtingen van hem.”

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky wordt al 453 dagen geroemd als de man die vanwege zijn moed en leiderschap voorkwam dat het land onder de voet werd gelopen. Maar het militaire brein van de succesvolle Oekraïense oorlogsinspanningen is iemand die weinig op de voorgrond treedt. Wat wel duidelijk is, is dat het leger alles voor hem betekent.

Toen Zaloezjnyj begin dit jaar een miljoen dollar erfde van een wildvreemde Amerikaan van Oekraïense afkomst, hoefde hij niet lang na te denken. Hij stortte het meteen op de rekening van het leger. “Ik heb mijn hele leven aan het leger gegeven”, zei de generaal toen. “En ik heb geen moment getwijfeld wat ik met de erfenis moest doen.”

Architect strategie

Typerend voor zijn nuchtere, bescheiden houding is dat Zaloezjnyj nooit had gedacht dat hij het zou schoppen tot generaal. Hij ging gewoon van promotie naar promotie, maar een groot, uitgekiend plan had hij niet. “Ik werd aangesteld, nam taken op mij, ik trad in functie en kreeg weer een andere aangeboden”, zei hij twee jaar geleden tegen de Oekraïense militaire site ArmyInform. “Ik had nooit gedacht dat ik op een dag de hoogste rangen zou bereiken en generaal zou worden.”

En toch groeide Zaloezjnyj uit tot architect van de uitgekiende strategie om een snelle val van Kiev in de eerste dagen van de oorlog te voorkomen. Terwijl de VS er vanuit gingen dat de Russen snel in de straten van de hoofdstad zouden zijn, lieten Zaloezjnyj en de legertop de Russische colonnes komen waarna ze met snelle acties van kleine mobiele eenheden tot staan werden gebracht en zware verliezen werden toegebracht.

Zo werd ook de snelle opmars van de Russen in het oosten en het zuiden toegestaan, met als gevolg dat de invasiemacht kwetsbaar werd door de lange aanvoerlijnen. “Wij stopten de tegenstander in alle richtingen”, aldus Zaloezjnyj vorig jaar op sociale media. “Wij hebben ze verliezen bezorgd die ze nooit eerder hebben gezien of zich konden voorstellen.”

Vernederd

De bevelhebber behoort tot een nieuwe generatie officieren die het leger, dat lange tijd op Russische leest was geschoeid, wilde transformeren tot een moderne, westerse krijgsmacht, zonder strakke hiërarchische inslag die ervoor zorgde dat jonge, ambitieuze militairen weinig tot geen ruimte hadden om zelfstandig beslissingen te nemen en moesten wachten op wat hogere officieren hadden besloten.

Zaloezjnyj, geboren in het noorden van het land en telg uit een militaire familie, maakte die vastgeroeste Russische invloeden volop mee in de militaire functies die hij kreeg. Hij doorliep de militaire academie en schopte het onder andere, tot 2012, tot commandant van een gemechaniseerde brigade. In het jaar dat Zaloezjnyj afstudeerde aan de defensie-universiteit, in 2014, moest hij toezien hoe het leger tot op het bot werd vernederd door de snelle Russische inname van de Krim.

Die traumatische ervaring en de daaropvolgende strijd in de Donbas, die de officier aan den lijve onderging, sterkten hem in zijn overtuiging dat het leger flink op de schop moest. Ook was hij ervan overtuigd dat een grote militaire confrontatie met Rusland slechts een kwestie van tijd was. In de zomer van 2021, zeven maanden voor de invasie, werd hij geroepen tot het hoogste militaire ambt.

Bittere eind

Die benoeming tot bevelhebber van de krijgsmacht, was voor Zaloezjnyj een grote verrassing. “Wat bedoel je?”, had hij eerder stomverbaasd tegen zijn medewerkers gezegd die hem vertelden dat Zelensky hem wilde benoemen. Het voelde alsof hij een enorme klap had gekregen. “Niet onder de gordel, maar eentje die mij helemaal knock-out sloeg.”

Een paar maanden later bevond hij zich in de bloedigste oorlog in Europa sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog en keek het hele land naar hem voor een antwoord op de vraag hoe de Russische beer verslagen moest worden. Hoewel het einde van de oorlog nog ongewis is, heeft Zaloezjnyj zich nu al verzekerd van zijn plaats in de geschiedenis.

Een militair van het kaliber George Patton, of van andere grote Amerikaanse generaals, heeft hij zich nooit gevoeld. Maar hij wordt nu wel in die hoek geplaatst. Welke generaal kan immers zeggen dat hij, met een klein maar vastberaden leger, de grootste nucleaire macht dreun na dreun gaf en militair zelfs aan het wankelen bracht?

Zaloezjnyj heeft geen enkele twijfel dat de strijd gestreden moet worden, tot het bittere einde, ondanks de grote verliezen. “De prijs is hoog”, laat hij zijn landgenoten en de wereld weten op Twitter. “Maar de prijs van een nederlaag is veel hoger.”